Indonesia - Australia giữa hợp tác và liên minh

Sau ba thỏa thuận song phương đã được ký kết cho đến nay là Thỏa thuận về duy trì an ninh (1995), Thỏa thuận về khuôn khổ hợp tác an ninh (2006) và Thỏa thuận hợp tác quốc phòng (2024), Hiệp ước an ninh chung này không những chỉ dựa trên và tiếp nối những thỏa thuận đã được hai bên ký kết về hợp tác quốc phòng - an ninh mà còn là cấp độ và chất lượng hợp tác mới trên những lĩnh vực đặc biệt quan trọng và nhạy cảm này giữa Indonesia và Australia.

Nó bao hàm không những chỉ có hợp tác song phương đơn thuần nữa mà là liên kết mà không liên minh, nằm đâu đó ở giữa hợp tác và liên minh. Nó phản ánh cách tiếp cận và chủ trương chung của cả hai bên là phải nâng cấp và gây dựng bản chất mới cho mối quan hệ hợp tác giữa hai nước mà không cần phải liên minh với nhau về quân sự, quốc phòng và an ninh.

Ở thời điểm hiện tại và trong bối cảnh tình hình hiện tại trên thế giới cũng như ở Đông Nam Á, Đông Á và Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, không liên minh trên danh nghĩa mà có được hiệu ứng của liên minh trên thực tế mới là thượng sách đối với cả Indonesia và Australia.

Ở cả ba phạm vi khu vực trên, tất cả mọi chuyện có liên quan trực tiếp cũng như gián tiếp tới quân sự, quốc phòng và an ninh đều vô cùng nhạy cảm, đều có thể trở nên lợi hoặc hại cho an ninh và ổn định, đều tác động và ảnh hưởng trực tiếp tới quan hệ giữa các quốc gia trong khu vực với nhau và giữa các quốc gia trong khu vực với các quốc gia ở bên ngoài khu vực.

Indonesia chủ trương chính sách đối ngoại không liên kết. Từ khi lên cầm quyền ở Indonesia, Tổng thống Prabowo Subianto nỗ lực thúc đẩy quan hệ hợp tác song phương với tất cả các đối tác, đặc biệt với các đối tác lớn ở trong cũng như ngoài khu vực. Thủ tướng Albanese thúc đẩy mạnh mẽ quan hệ của Australia với Mỹ nhưng lại chủ ý duy trì cân bằng nhất định giữa Mỹ và Trung Quốc. Vì thế, ông Prabowo và ông Albanese đều tránh tiến tới hình thành hoặc để bị bên ngoài cảm nhận là Australia và Indonesia liên minh với nhau về quân sự, quốc phòng và an ninh.

Hai bên nhằm tới Hiệp ước an ninh chung này vì đều có nhu cầu như nhau về ứng phó những mối đe dọa và thách thức an ninh phi truyền thống. Australia cần Indonesia để bổ sung cho mạng lưới những liên kết song phương với nhiều nước trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương về quân sự, quốc phòng và an ninh. Mạng lưới này giúp Australia gây dựng được vai trò lớn hơn, ảnh hưởng rộng hơn về chính trị an ninh ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đồng thời bổ sung rất thiết thực cho liên minh an ninh ba bên giữa Australia với Anh và Mỹ (AUKUS). Indonesia cần cấp độ và chất lượng hợp tác quốc phòng và an ninh này với Australia để gây dựng vị thế của một tâm điểm ảnh hưởng ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Những nội dung chính của Hiệp ước an ninh chung giữa Indonesia và Australia là định kỳ tham vấn lẫn nhau ở cấp lãnh đạo cao nhất và cấp bộ trưởng về những vấn đề liên quan đến an ninh chung, cùng hành động chung hoặc từng bên hành động trong trường hợp một bên bị đe dọa an ninh, hành động chung nhằm tăng cường quốc phòng và an ninh cho cả hai bên - tương tự như Australia trong AUKUS. Hiệp ước này sẽ giúp hai bên gây dựng và tăng cường sự tin cậy lẫn nhau, mở ra cơ hội cho những bước phát triển mới tiến lại gần liên minh hơn mà không phải liên minh với nhau.