Thực thi Nghị quyết 173: Nỗ lực giảm thiểu thiệt hại cho nhà đầu tư

Tuy vậy, trong quá trình sửa đổi Luật Đầu tư hiện nay, Bộ Y tế đề nghị bổ sung cả nội dung cấm đầu tư kinh doanh để bảo đảm thống nhất với Nghị quyết.

Trên thực tiễn, hiện đang có những tác động trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) trong lĩnh vực xuất khẩu các sản phẩm này, cùng với một số kiến nghị liên quan đến việc nhận diện về sản phẩm thuốc lá. Do đó, nhiều ý kiến cho rằng cần xem xét các trường hợp loại trừ để bảo vệ doanh nghiệp khỏi những tổn thất đến từ sự thay đổi chính sách.

Ứng phó với môi trường đầu tư biến động: Thách thức của doanh nghiệp FDI

Trước thời điểm Nghị quyết 173 có hiệu lực, theo Bộ Công Thương, có khoảng 20 doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đã tham gia đầu tư hợp pháp vào Việt Nam theo Luật Đầu tư để sản xuất linh kiện thiết bị điện tử và vật tư TLNN, TLĐT phục vụ xuất khẩu.

Tuy nhiên, để triển khai Nghị quyết, Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính) ban hành Công văn 17/TCHQ-GSQL có nội dung, không thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu là TLĐT, TLNN và linh kiện, nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất các sản phẩm này kể từ 01/01/2025. Do vậy, các doanh nghiệp FDI phải tạm dừng, dẫn đến nhiều lô hàng hiện vẫn đang bị tồn tại cảng, khu công nghiệp và kho thương mại. Việc ách tắc này vừa tạo áp lực tài chính cho doanh nghiệp, vừa đặt ra bài toán cần có hướng dẫn từ các quản lý.

Tại tọa đàm “Phòng chống buôn lậu thuốc lá: Nhiều thách thức đặt ra” vào tháng 4/2025, TS. Nguyễn Quốc Việt - nguyên Phó Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) nhận định, điều mà các nhà đầu tư quan lo ngại nhất là những thay đổi đột ngột của các chính sách. Điều này khiến cho các nhà đầu tư lưỡng lự dẫn đến nguy cơ mất đi nguồn cung vốn tín dụng quan trọng.

Mới đây, một trong các ý kiến liên quan đến dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi), ông Trần Việt Anh, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội cũng đồng tình với quan điểm cần hạn chế tối đa các tác động ngoài dự tính khi hoàn thiện chính sách. Ông nhấn mạnh rằng cơ quan soạn thảo cần đánh giá đầy đủ cả tác động trực tiếp và gián tiếp của quy định cấm đối với các cá nhân, doanh nghiệp đang tham gia chuỗi cung ứng như nhập khẩu, phân phối, bán lẻ, sản xuất phụ kiện TLĐT, TLNN… nhằm hạn chế tối đa các ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh doanh của các chủ thể liên quan.

Tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 17/10, cũng liên quan đến Luật Đầu tư, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi nêu quan điểm cần cân nhắc loại trừ các trường hợp hoạt động mang tính đặc thù như sản xuất chỉ phục vụ xuất khẩu hoặc các mục đích đặc dụng như nghiên cứu khoa học, kiểm nghiệm, y tế, sản xuất dược phẩm...

Góp ý thêm về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, quá trình xây dựng quy định về điều kiện đầu tư, kinh doanh đối với TLĐT và TLNN đang nhận được nhiều kiến nghị đề xuất xem xét ngoại lệ cho hoạt động sản xuất phục vụ xuất khẩu, xuất nhập khẩu, nghiên cứu y tế hay quốc phòng, an ninh.

Bà Ngọc nhấn mạnh, Bộ Tài chính đang tiếp tục phối hợp với Bộ Y tế và các bộ, ngành liên quan để rà soát báo cáo Chính phủ, nhằm hoàn thiện chính sách theo hướng khả thi và hiệu quả.

Cần phân biệt rõ sản phẩm nào là đối tượng cần được theo dõi đặc biệt

Cũng trong phiên thảo luận tại Quốc hội về Luật Đầu tư mới đây, đại biểu Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội (đoàn Bình Định) khẳng định, giữa TLĐT và TLNN có sự khác biệt rất rõ về mức độ nguy hại.

Theo ông Hiếu, dù chưa được chứng minh ít gây hại hơn thuốc lá truyền thống, về bản chất TLNN vẫn là thuốc lá sợi. Ngược lại, TLĐT là sản phẩm nguy hiểm hơn rất nhiều do nguyên lý khác hẳn, không ở dạng thuốc lá sợi mà là dung dịch. “Vì ở dạng dung dịch, không ai có thể kiểm soát được thành phần bên trong. Người bán có thể tùy ý cho thêm các chất gây nghiện, thậm chí là ma túy dạng lỏng, điều này vô cùng nguy hiểm. Đặc biệt, các sản phẩm này được thiết kế bắt mắt, sành điệu nên rất thu hút giới trẻ", ông cho biết thêm.

Ông Hiếu cũng nhấn mạnh rằng cần rà soát, phân loại TLĐT là sản phẩm nguy hiểm cho xã hội để triển khai chính sách kiểm soát và xử phạt phù hợp.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác định TLLN là thuốc lá. Tương tự, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) xếp TLNN thuộc nhóm các sản phẩm thuốc lá, nhưng do không có quá trình đốt cháy, nên phân loại rõ là sản phẩm “thuốc lá không đốt cháy” để phân biệt với các sản phẩm thuốc lá đốt cháy, như thuốc lá điếu, xì gà...

Về kỹ thuật, Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) xếp TLNN là sản phẩm thuốc lá do có chất nền là thuốc lá, hoạt động theo cơ chế làm nóng nguyên liệu thuốc lá để tạo ra khí hơi chứa nicotine. Đồng thời khẳng định TLNN là thuốc lá và khác hoàn toàn với TLĐT.

Tại tọa đàm đàm “Hoàn thiện hệ thống pháp luật để kiểm soát thuốc lá mới – Từ chính sách đến thực tiễn” vào tháng 6/2025, ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế (Bộ Tư pháp) kiến nghị cần làm rõ trong các sản phẩm thuốc lá công nghệ mới hiện nay, đâu là sản phẩm thuốc lá. “Bởi rõ ràng có sự không nhất quán khi cùng là sản phẩm từ nguyên liệu thuốc lá, nhưng một bên thì cấm (TLNN), một bên thì được lưu hành (thuốc lá truyền thống)”, ông nhận định.

Dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) hiện được kỳ vọng sẽ mở ra nhiều cơ hội tháo gỡ khó khăn hiện tại và cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam. Trong bối cảnh các sản phẩm mới như TLĐT và TLNN đang phổ biến trên toàn cầu, việc tham khảo các định nghĩa và quy định liên quan là cần thiết để xây dựng chính sách siết chặt hoặc áp dụng quy định tương tự như đối với thuốc lá truyền thống. Điều này nhằm đảm bảo kiểm soát toàn diện, phòng chống buôn lậu, tập trung nguồn lực ngăn chặn các sản phẩm có nguy cơ cao, qua đó bảo vệ giới trẻ và sức khỏe cộng đồng.