Khai quật, làm rõ cấu trúc Đàn tế Nam Giao triều Hồ
Đại diện Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ (xã Tây Đô, tỉnh Thanh Hóa) cho biết Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa cho phép đơn vị phối hợp với Viện Khảo cổ học tiến hành khai quật toàn bộ nền 4 và nền 5 của Đàn tế Nam Giao - Tây Đô. Đây là đợt khai quật quy mô lớn nhất từ trước đến nay, hứa hẹn hé lộ thêm nhiều giá trị lịch sử, văn hóa ẩn sâu trong lòng đất của kinh đô triều Hồ Việc làm này cũng thể hiện việc thực hiện cam kết chiến lược của UBND tỉnh Thanh Hóa với UNESCO trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị Di sản thế giới Thành nhà Hồ.
Từ tháng 10/2025 đến tháng 7/2026, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ và Viện Khảo cổ tiến hành khai quật trên diện tích 9.909m², bao gồm 94 hố thuộc các khu vực nền 4 và nền 5 - là những khu vực trọng yếu trong tổng thể kiến trúc Đàn tế Nam Giao. Trong suốt quá trình khai quật, các đơn vị được cấp phép phải đảm bảo bảo vệ địa tầng di tích, an toàn di vật, cổ vật và hiện trường khai quật; xây dựng kế hoạch, tiến độ phù hợp với mục tiêu và giải pháp đã được phê duyệt. Tất cả di vật, cổ vật phát hiện trong quá trình khai quật phải được tạm thời bảo vệ tại chỗ, chỉnh lý khoa học và báo cáo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch để quyết định phương án bảo tồn, phát huy giá trị. Trường hợp di vật thuộc diện lưu giữ lâu dài sẽ được tạm nhập vào bảo tàng công lập tại địa phương, nơi có địa điểm khảo cổ.
Ông Nguyễn Văn Long, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ cho biết trong lần khai quật này, các nhà khoa học kỳ vọng nền 4 và nền 5 của Đàn tế Nam Giao tiếp tục đóng góp thêm những luận cứ khoa học nhằm hoàn thiện hồ sơ, đồng thời mở ra cơ hội phục dựng tổng thể nghi lễ tế trời triều Hồ, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị đặc sắc của Di sản Thế giới Thành nhà Hồ.
Sử cũ chép, vào năm Canh Thìn 1400, Hồ Quý Ly lên ngôi, lập ra triều đại nhà Hồ và lập kinh đô mới Tây Đô, còn gọi Tây Giai để phân biệt với Đông Đô (Thăng Long, Hà Nội). Năm 1402, vua Hồ Hán Thương, con trai thứ được Hồ Quý Ly truyền ngôi đã lệnh cho xây dựng Đàn tế Nam Giao. Đàn tế Nam Giao Thành Nhà Hồ được xây dựng xong vào tháng 8 năm 1402, nay thuộc địa giới hành chính xã Vĩnh Lộc (huyện Vĩnh Lộc cũ), có diện tích hơn 2ha, cách Thành Nhà Hồ khoảng 2,5km về phía Đông Nam. Từ năm 2004 đến nay, sau 4 lần thám sát, khai quật với tổng diện tích 18.000m2, các nhà khoa học đã nhận diện được cơ bản đặc trưng của di tích Đàn tế Nam Giao Thành nhà Hồ với kiến trúc khá độc đáo: lưng dựa núi Đốn Sơn (núi Đún), trước là cánh đồng Nam Giao, cấu trúc gồm 5 cấp nền từ thấp đến cao, cấu trúc theo hình chữ nhật quay hướng Nam, thể hiện rõ quan niệm “trời tròn, đất vuông” của người xưa. Vật liệu kiến trúc chính để xây dựng Đàn tế Nam Giao là đá xanh, tương tự đá xây Thành nhà Hồ. Ngoài ra, các nhà khảo cổ còn tìm thấy hiện vật thuộc nhiều loại hình và chất liệu khác, nổi bật là nhóm vật liệu bằng đất nung như gạch chữ nhật, ngói lá đề khắc hình rồng...
Khu di tích Đàn tế Nam Giao được phát hiện, thống kê từ những năm 1980. Đến năm 1990, cụm di tích gồm đền thờ Trần Khát Chân, chùa Giáng (Tường Vân Tự), chùa Nhân Lộ và Đàn tế Nam Giao được xếp hạng di tích cấp tỉnh. Đến tháng 10/2007, Đàn tế Nam Giao chính thức được công nhận là Di tích khảo cổ cấp quốc gia. Đàn tế Nam Giao là một trong 3 bộ phận hợp thành vùng lõi Di sản Thành Nhà Hồ. Cùng với các công trình khác, Đàn tế Nam Giao đã góp phần làm sáng tỏ lịch sử, nghệ thuật, kiến trúc và đời sống của triều Hồ. Những giá trị đó không chỉ khẳng định tầm vóc của di sản, mà còn gia tăng sức hấp dẫn và chiều sâu văn hóa cho Di sản Thế giới Thành nhà Hồ hôm nay./.
Hoa Mai
