Nghi án tranh đoạt lăng mộ của các pharaoh Ai Cập

Các nhà khảo cổ tại Ai Cập vừa phát hiện 225 tượng shabti, những bức tượng nhỏ được tin là sẽ phục vụ người chết ở thế giới bên kia, vốn thuộc về pharaoh Shoshenq III nhưng lại nằm trong lăng mộ của một pharaoh khác.

Những tượng shabti này được tìm thấy tại Tanis, miền bắc Ai Cập, trong gian phía bắc của lăng pharaoh Osorkon II, gần một cỗ quan tài không có ký hiệu. Dựa vào những dòng chữ tượng hình trên tượng, nhóm nghiên cứu đã xác định được chủ nhân thật sự của chúng.

Dù lăng mộ và quan tài đã được phát hiện từ năm 1939, số shabti này chỉ mới được nhóm khảo cổ Ai Cập - Pháp tìm thấy gần đây trong quá trình bảo tồn, theo thông cáo từ Bộ Du lịch và Cổ vật Ai Cập. Nhóm cũng phát hiện thêm một số dòng khắc mới và đang tiếp tục giải mã.

Người Ai Cập cổ đại tin rằng, tượng shabti (còn gọi là ushabti) sẽ làm việc cho người đã khuất ở thế giới bên kia, từ việc đồng áng đến mang vác vật phẩm. Lăng mộ của tầng lớp giàu có ở Ai Cập thường có hàng trăm tượng. Ví dụ, lăng mộ của pharaoh Tutankhamun có hơn 400 tượng shabti.

Pharaoh Shoshenq III (còn viết là Sheshonq III) trị vì khoảng năm 825-773 trước Công nguyên, vào thời kỳ Ai Cập chưa thống nhất. Triều đại của Shoshenq III “kéo dài nhưng đầy biến động, với một cuộc chiến kế vị đẫm máu giữa nhà vua miền bắc (là Shoshenq III) và 2 vị vua ở miền nam (các anh em họ của Shoshenq III)”, Frédéric Payraudeau - giám đốc phái đoàn khảo cổ Pháp tại Tanis, người dẫn đầu nhóm tìm ra số shabti, cho biết.

Dù xung đột gay gắt, Shoshenq III vẫn xây dựng “nhiều công trình ở Tanis, đặc biệt là một cổng lớn ở lối vào quần thể đền chính", ông Payraudeau nói.

Pharaoh Shoshenq III cũng xây cho mình một lăng mộ ở Tanis, nơi pharaoh Osorkon II (trị vì khoảng 874-850 trước Công nguyên) đã được chôn cất ở đó. Cả hai pharaoh đều thuộc vương triều thứ 22 của Ai Cập cổ đại.

Việc tìm thấy các shabti làm bằng gốm tráng men trong lăng của pharaoh Osorkon II cho thấy pharaoh Shoshenq III không được chôn trong lăng của chính mình, mà nằm trong một quan tài vô danh đặt tại lăng của Osorkon II. Dù lăng mộ này đã được biết đến từ lâu, giới nghiên cứu trước đây không biết là pharaoh Shoshenq III cũng được chôn ở đây.

“Việc các shabti nằm ngay cạnh quan tài vô danh cùng với những dòng khắc trên bức tường liên quan cho thấy rõ ràng rằng Shoshenq III được chôn tại đây chứ không được ở đúng vị trí lăng mộ” - nhà nghiên cứu Payraudeau khẳng định.

Tại sao pharaoh Shoshenq III lại được chôn trong lăng của nhà vua tiền nhiệm vẫn là câu hỏi bỏ ngỏ. Nhà nghiên cứu Payraudeau cho rằng, nguyên nhân có thể liên quan đến xung đột hoặc tranh chấp kế vị.

Một số cổ vật trong lăng gốc của Shoshenq III mang tên Shoshenq IV, người trị vì vương triều thứ 23. “Có thể Shoshenq IV đã lấy lại lăng của Shoshenq III và chuyển thi hài ông sang lăng Osorkon II" - giáo sư Ai Cập học Aidan Dodson (Đại học Bristol, Anh), người không tham gia nghiên cứu, nhận định.

Ở Ai Cập cổ đại, việc tái sử dụng lăng mộ không phải điều hiếm gặp. Tuy vậy, lý do Shoshenq IV dùng lăng mộ của Shoshenq III và chuyển thi hài đến lăng mộ của Osorkon II vẫn chưa rõ ràng.