Đề xuất hòa bình Ukraina vẫn bế tắc

Mỹ và Ukraina đã tiến hành hai vòng đàm phán trong khi các đặc phái viên của ông Trump cũng đã tới Nga gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin. EU và NATO đã trao đổi trong nội bộ liên minh và đều đã thương thảo với Ukraina.

Ba chủ thể chính hiện nay là Mỹ, Nga và Ukraina, trong khi EU, NATO và các đồng minh khác của Ukraina lần này gần như đứng ngoài cuộc. Từ trước đến nay, Nga luôn chủ trương xử lý mọi vấn đề liên quan xung đột thông qua Mỹ, sau đó buộc Ukraina phải chấp thuận và các đồng minh của Kiev cũng phải theo. Moscow hành xử như vậy bởi họ hiểu rằng, chính Mỹ mới là yếu tố quyết định việc xung đột được chấm dứt sớm hay tiếp tục kéo dài.

Điểm mới trong nỗ lực ngoại giao sôi động lần này là ông Trump và cộng sự không để EU, NATO hay các đồng minh khác của Ukraina tham gia, đồng thời tạo khoảng cách rõ rệt giữa Mỹ và Kiev. Mỹ được định vị như một bên trung gian hòa giải giữa Nga và Ukraina, thay vì giữ vai trò đồng minh quân sự chiến lược của Ukraina như trước.

Nhìn nhận như thế sẽ thấy diễn biến ngoại giao tiếp theo đề xuất giải pháp của ông Trump cho đến nay có lợi cho Nga nhiều hơn là cho Ukraina và thậm chí cho cả EU và NATO. Cũng chính vì thế mà Ukraina phải nỗ lực níu kéo Mỹ trong khi Nga tăng cường khích lệ ông Trump. Cả hai đều hết sức tránh để bị coi là thiếu thiện chí hòa bình hay cản trở tiến trình hòa bình. Sách lược của cả Ukraina và Nga đều là tạo cảm nhận rằng kênh đàm phán giữa Mỹ với Ukraina và giữa Mỹ với Nga đều diễn biến theo đúng hướng và đều đã đạt được kết quả ban đầu tích cực, thực chất và đáng khích lệ.

Mỹ và Ukraina đã cấu trúc lại đề xuất giải pháp từ 28 điểm nội dung xuống còn 19 điểm nội dung. Nga cho biết, Mỹ thương thảo với Nga trên cơ sở đề xuất bao gồm 27 điểm nội dung cấu trúc trong 4 cụm vấn đề. Sự khác biệt này giải thích vì sao cả ba đều không thông tin cụ thể về mức độ tiến triển cũng như thực trạng trì trệ của cả hai kênh đàm phán hiện tại.

Xem ra, Mỹ và Ukraina cũng như Mỹ và Nga cho đến nay đã đạt được tiến triển nhất định trong tiến trình đàm phán, nhưng những kết quả này chưa mang tính cơ bản và hoàn toàn chưa phải là những khai thông, đột phá.

Nói cách khác, các cuộc đàm phán vẫn chưa tháo gỡ được bế tắc và bất đồng giữa Nga và Ukraina về những vấn đề then chốt, có tính quyết định cho một giải pháp chính trị hòa bình. Những khác biệt mang tính nguyên tắc này vẫn sâu sắc như trước.

Ba vấn đề nan giải nhất trong đó là vấn đề lãnh thổ của Ukraina, vấn đề đảm bảo an ninh cho Ukraina, Nga và châu Âu ở thời hậu chiến và vấn đề tài sản của Nga ở nước ngoài hiện bị EU phong tỏa.

Trong phát ngôn công khai, ông Trump tỏ ra lạc quan, ông Zelensky thì dè dặt, còn ông Putin lại thể hiện thái độ như thể mọi việc vẫn “đâu vào đấy”. Những phản ứng này đều dễ hiểu: Ông Trump cần duy trì khí thế tích cực để giữ đà đàm phán; ông Zelensky không thể công khai bác bỏ đề xuất của Mỹ và buộc phải tiếp tục thương lượng; còn ông Putin ở thế chỉ có lợi, không mất gì, đồng thời vẫn giữ được vai trò chi phối tiến trình tìm kiếm giải pháp.

Cho nên đàm phán ngoại giao sẽ còn được tiếp tục, nhưng triển vọng đạt được thỏa thuận về giải pháp hay thoát khỏi bế tắc vẫn rất mịt mờ.