Chân dung Newmont - 'ông trùm' vàng thế giới: Mỗi năm khai thác 170 tấn vàng, thu lợi hàng chục triệu USD suốt 106 năm

Trung Quốc được coi là nước sản xuất vàng lớn nhất thế giới, đồng thời đứng thứ 2 về lượng tiêu thụ sau Ấn Độ. Tuy nhiên, công ty khai thác vàng lớn nhất thế giới lại thuộc về Mỹ.

Nhờ giá vàng tăng mà hãng khai thác Newmont Corporation tăng trưởng mạnh trong những năm vừa qua. Giá cổ phiếu của hãng đã tăng tới 125,5% trong 5 năm qua, đạt 74,28 USD/cổ bất chấp đại dịch Covid-19 hoành hành. Tổng giá trị vốn hóa thị trường của Newmont cũng lên tới 58,9 tỷ USD, bỏ xa hãng đứng thứ 2 là Barrick Gold của Canada với 46 tỷ USD vốn hóa.

Hiện Newmont là hãng khai thác vàng duy nhất trên thế giới nằm trong danh sách cổ phiếu S&P 500 của Mỹ.

Song hành 106 năm lịch sử kinh tế Mỹ

Hãng Newmont được hình thành từ năm 1916 tại thành phố New York-Mỹ bởi Colonel William Bouce Thompson với ngành nghề kinh doanh chính là đầu tư vào các công ty khai thác khoáng sản, từ dầu mỏ cho đến kim loại.

Cái tên Newmont được ghép từ "New York" và "Montana", tương ứng là nơi nhà sáng lập Thompson lập nghiệp và lớn lên.

Dẫu vậy phải mãi đến năm 1917, Newmont mới có thương vụ đầu tư lớn vào ngành vàng khi đóng góp 25% cổ phần xây dựng hãng Anglo American Corporation tại Nam Phi.

Tại thời điểm này, Newmont chỉ là cái tên nhỏ được Thompson sáng lập nhằm quản lý kinh doanh mảng đầu tư mới của ông. Dù trụ sở được đặt tại Phố Wall nhưng hoạt động chính trên thực tế nằm ở văn phòng chi nhánh Maine.

Năm 1921, Newmont Company đổi tên thành Newmont Corporation và chuyển trụ sở về Colorado-Mỹ, qua đó chính thức bước vào con đường làm giàu chuyên nghiệp từ vàng. Tuy nhiên phần lớn các thương vụ của hãng là mua đi bán lại, sáp nhập cổ phiếu các công ty khai thác.

Đến năm 1929, Newmont mới chính thức được công nhận là hãng khai thác vàng khi mua lại Empire Star Mine, công ty khai thác vàng tại California. Đây cũng là thời điểm hoàng kim của Newmont khi giá cổ phiếu tăng vọt từ 40 USD/cổ lên đỉnh 236 USD/cổ chỉ trong 4 năm.

Tại thời điểm này, Newmont đang kiểm soát 2 mỏ khai thác vàng lớn nhất tại California cũng như nhiều mỏ khác ở Canada.

Rất không may là Cuộc đại suy thoái thập niên 1930 diễn ra đã khiến thị trường chứng khoán sụp đổ. Trước áp lực của đại suy thoái, nhà sáng lập Thompson qua đời chỉ 1 năm sau đó ở tuổi 61, để lại khối tài sản 150 triệu USD.

Người kế vị Thompson khi đó là Charles Ayer đã không được nhận bất kỳ đồng lương nào do suy thoái kinh tế. Các cổ đông cũng chẳng có cổ tức khi ngành khai thác vàng lỗ nặng. Người dân khi đó thà bán vàng lấy lương thực còn hơn tích trữ trong khi nhu cầu nguyên liệu vàng, dầu đều đi xuống do hoạt động sản xuất chịu ảnh hưởng suy thoái.

Dẫu vậy nhờ quyết định nâng mức giá vàng cố định từ 20 USD/ounce lên 35 USD/ounce của Cố Tổng thống Franklin D.Roosevelt vào năm 1934 mà Newmont sống sót được qua thời kỳ này. Mức giá cố định này được giữ tới năm 1971 giúp ngành vàng có lãi cũng như ổn định nền kinh tế sau đại suy thoái.

Xin được nhắc là trước năm 1933, Mỹ vẫn sử dụng chế độ bản vị vàng (Gold Standard), nghĩa là giá trị đồng USD được tính dựa trên số lượng vàng dự trữ. Tuy nhiên, Cố Tổng thống Roosevelt đã dỡ bỏ chế độ này để giải phóng tiền tệ khỏi vàng. Kể từ đây, đồng USD chính thức trở thành ‘giấy lộn’ khi mọi người sử dụng chúng hoàn toàn dựa vào niềm tin với chính phủ và nền kinh tế Mỹ.

Thế nhưng tàn dư giá vàng gắn với đồng USD thì vẫn còn đó.

Quay trở lại câu chuyện, nhờ mức giá vàng mới mà Newmont bắt đầu làm ăn có lãi. Đến năm 1939 thì hãng đã vận hành 12 mỏ khai thác vàng ở Bắc Mỹ. Tuy nhiên hãng lại không gặp may khi Thế chiến II bùng nổ và Mỹ buộc phải tạm ngừng khai thác vàng, chuyển qua tập trung những nguyên liệu khác phục vụ cho chiến tranh.

Suốt những năm tháng sau đó, Newmont phục hồi lại được hoạt động sản xuất nhưng chỉ thực sự bùng nổ vào năm 1971 khi giá vàng cố định tại Mỹ được dỡ bỏ.

Mặc dù Newmont được chính phủ Mỹ hỗ trợ hậu Thế chiến II nhưng hãng chưa thực sự có những bứt phá lớn dù thực hiện một số thương vụ sáp nhập lớn khi mua lại những mỏ khai thác tài nguyên ở nước ngoài.

Bên cạnh đó, Hệ thống Bretton Woods năm 1944 quy định mỗi ounce vàng có giá 35 USD theo cơ chế của Mỹ trên toàn thế giới khiến Newmont hướng đến đầu tư khai thác những kim loại khác hơn vàng nhằm mở rộng lợi nhuận.

Phải đến năm 1971 khi Cố Tổng thống Richard Nixon tuyên bố dỡ bỏ sự phụ thuộc giá vàng vào đồng USD, chấm dứt Hệ thống Bretton Woods cũng như tàn dư của bản vị vàng thì những công ty như Newmont mới thực sự thăng hoa.

Nhờ giá vàng giao dịch hoàn toàn tự do trên thị trường thay vì giá cố định như trước mà Newmont kỷ niệm 50 năm ngày thành lập vào năm 1971 với doanh thu lên đến 241 triệu USD, lợi nhuận ròng đạt 55 triệu USD và cổ đông nhận được 28 triệu USD cổ tức.

Nhờ làm ăn lợi nhuận mà Newmont liên tục thực hiện những thương vụ khổng lồ, mua lại các công ty khai thác và mỏ khai thác lớn. Bước vào thập niên 1980, giá vàng tăng lên đến 850 USD/ounce khiến Newmont trở thành một trong những hãng khai thác vàng lớn nhất Mỹ.

Vào năm 2002, Newmont mua lại 2 đối thủ đến từ Australia và Canada để trở thành hãng khai thác vàng lớn nhất thế giới.

Năm 2006, Newmont kỷ niệm 85 năm ngày thành lập với doanh thu kỷ lục 791 triệu USD. Tiếp sau đó, giá vàng vượt ngưỡng 1.000 USD/ounce năm 2008 rồi đạt đỉnh 1.431 USD/ounce năm 2010 khiến Newmont tiếp tục tăng trưởng mạnh.

Thậm chí trong mùa đại dịch Covid-19, giá cổ phiếu của Newmont vẫn tăng trưởng. Tổng doanh thu năm 2020 của Newmont đạt tới 11,49 tỷ USD, cao hơn nhiều mức 7 tỷ USD năm 2017 và 9 tỷ USD năm 2019.

Trong bối cảnh bất ổn địa chính trị hiện nay, vàng tiếp tục là tài sản trú ẩn an toàn cho nhà đầu tư và những công ty khai thác như Newmont nghiễm nhiên trở thành người hưởng lợi.

*Nguồn: Newmont Corporation, Kitco