Thiếu trầm trọng nhân lực ngành lão khoa

Nhân lực chăm sóc người cao tuổi chủ yếu là người thân

Cụ bà Phạm Thị Loan (tên nhân vật đã thay đổi), 90 tuổi ở thị xã Sơn Tây, Hà Nội, bị tai nạn gãy xương đùi, nằm bất động đã 8 năm nay. Mọi việc ăn uống, sinh hoạt cá nhân của cụ đều phải nhờ vào người thân giúp đỡ. Gia đình cụ Loan phải cắt cử hẳn một người để trông coi, chăm sóc cho cụ. “Việc chăm sóc người già không nặng nhọc nhưng cần chỉn chu, tỉ mẩn, tâm lý, từ việc ăn uống, tắm gội, đi vệ sinh... vì các cụ dễ xúc động, hay dỗi” bà Nguyễn Thị Dung (tên nhân vật đã thay đổi) 60 tuổi, người thân của bà Loan chia sẻ và đây chỉ là một trong số hàng nghìn gia đình có người cao tuổi cần được chăm sóc.

TS.BS Nguyễn Trung Anh - Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương - cho biết: “Khả năng cung cấp dịch vụ y tế cho người cao tuổi hiện nay còn rất nhiều hạn chế, từ thiếu các cơ sở y tế như các bệnh viện, trung tâm y tế, trạm y tế… và đặc biệt là rất thiếu nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi: Bác sĩ chuyên khoa Lão khoa, điều dưỡng lão khoa, hệ thống người chăm sóc... Hiện nay vẫn chủ yếu dựa vào người nhà, trong khi nguồn nhân lực này ngày càng giảm”.

Bên cạnh đó, hệ thống nhà dưỡng lão, trung tâm bảo trợ xã hội còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Kiến thức về lão khoa cũng thiếu. Chính vì vậy, việc tăng cường chuyên môn cũng như cơ sở vật chất và nhân lực trong điều trị và chăm sóc người cao tuổi là một nhu cầu bức thiết và cần được quan tâm đến.

Cả tuyến Trung ương có duy nhất một bệnh viện lão khoa

Tại tuyến Trung ương chỉ có duy nhất một bệnh viện lão khoa; các tuyến tỉnh, huyện và chăm sóc sức khỏe ban đầu trên toàn quốc chưa kịp đầu tư, chú trọng xây dựng hệ thống bao gồm cả nhân lực, vật lực, tài lực cho chăm sóc sức khỏe người cao tuổi. Các tỉnh trong cả nước chỉ có bệnh viện tuyến tỉnh trở lên mới có chuyên khoa lão khoa. Cả khu vực phía Nam cũng chưa có một bệnh viện chuyên về lão khoa nào.

Ðây là điều đáng lo ngại khi tuổi thọ của người dân ngày càng cao và xu hướng bệnh tật đang chuyển từ các bệnh truyền nhiễm sang các bệnh mạn tính. Hơn nữa, tại các tuyến xã chỉ có người khám sức khỏe ban đầu nói chung, không có bác sĩ khám lão khoa riêng và một số trạm y tế không có bác sĩ.

Đơn cử như tại Hà Nội, theo PGS.TS Hồ Thị Kim Thanh - Trưởng bộ môn Y học gia đình - Đại học Y Hà Nội, Thủ đô có khoảng 250.000 người từ 75 tuổi trở lên, cần nhiều sự trợ giúp xã hội, y tế, chăm sóc nhất. "Ước tính riêng Thủ đô cần ít nhất 10 bệnh viện, khoa lão, trung tâm y tế chăm sóc lão khoa chuyên biệt để phục vụ người cao tuổi" - PGS.TS Hồ Thị Kim Thanh nói.

Việt Nam chưa có hệ thống nhân lực chăm sóc người cao tuổi. Đơn cử, các điều dưỡng của Bệnh viện Lão khoa Trung ương phải kiêm cả công việc của người chăm sóc - là một áp lực quá lớn và không thể hoàn thành vai trò này.

Người nhà bệnh nhân thường phải thuê người chăm sóc ngoài, vừa tốn kém, vừa không đảm bảo vì họ không có chuyên môn, không được đào tạo. Họ mang xô, chậu, nhiều dụng cụ khác vào viện, khiến không gian bệnh viện trở nên nhếch nhác.

Chi phí y tế và gánh nặng chăm sóc cho người cao tuổi cao gấp 7-10 lần người trẻ. Người cao tuổi sử dụng đến 50% tổng lượng thuốc. Xu hướng tử vong trong các cơ sở y tế tăng lên cũng làm gia tăng chi phí y tế. Tuy nhiên, theo PGS.TS Nguyễn Trung Anh, những chi phí này sẽ giảm bớt nếu có những cách tiếp cận hợp lý.

Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011 và là một trong các quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Dự báo, số người cao tuổi của Việt Nam tăng lên 16,8 triệu người vào năm 2039 và đạt 25,2 triệu người vào năm 2069.

Các chuyên gia cho rằng, cần sớm có một chiến lược chăm sóc, theo dõi, điều trị cho người cao tuổi phải trở thành một hệ thống hoàn chỉnh. Ðó là, hệ thống y học gia đình phải hình thành một nguyên lý hiểu người cao tuổi, theo dõi, chăm sóc tại các hộ gia đình, khu dân cư. Từ sự hình thành ban đầu, các tuyến y tế cơ sở cũng phải xây dựng các cơ sở điều trị cho người cao tuổi, đặc biệt, các khu vực nên có các cơ sở y tế chuyên sâu, hệ thống điều dưỡng và phục hồi chức năng cho người cao tuổi.

Lý do là sau khi điều trị các bệnh lý hoặc là các biến chứng, người cao tuổi cần được chăm sóc ở khối điều dưỡng và phục hồi chức năng.