Giảm nghèo bền vững: Hiệu quả vượt trội nhờ lồng ghép chuyển đổi số

Chuyển đổi tư duy giảm nghèo: từ hỗ trợ sang kiến tạo năng lực

Giai đoạn 2021-2025 đánh dấu bước chuyển đổi căn bản trong chiến lược giảm nghèo của Việt Nam. Theo Quyết định số 90/QĐ-TTg ngày 18/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ, trọng tâm của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững không còn đơn thuần là cấp phát và hỗ trợ tài chính, mà chuyển sang giảm nghèo đa chiều, tạo điều kiện để người dân tự chủ, tự vươn lên.

Điều đó được thể hiện rõ qua tư duy “cho có điều kiện” thay cho “cho không”. Người dân không chỉ được hỗ trợ vật chất mà còn được trang bị kỹ năng, tri thức và cơ hội tiếp cận các dịch vụ công, công nghệ mới, từ đó nâng cao năng lực, ý chí và tinh thần tự lực. Mục tiêu của chương trình không chỉ là thoát nghèo về thu nhập mà còn thoát nghèo về tư tưởng, tạo nguồn nhân lực năng động, sẵn sàng tham gia phát triển kinh tế - xã hội.

Chương trình đặt ra mục tiêu giảm tỷ lệ nghèo đa chiều bình quân 1–1,5%/năm, đồng thời chú trọng giảm thiểu các thiếu hụt về dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục, thông tin, hạ tầng và các điều kiện sinh kế. Nhờ chuyển đổi tư duy và phương thức thực hiện đa chiều, giai đoạn 2021-2025, chương trình đã đạt nhiều kết quả nổi bật:

- Tỷ lệ hộ nghèo bình quân giảm 1–1,5%/năm; hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm trên 3%/năm; tại các huyện nghèo, tỷ lệ giảm đạt 4–5%/năm.

- 10.587 mô hình, dự án giảm nghèo được triển khai, trong đó 9.816 mô hình nông nghiệp và 771 mô hình phi nông nghiệp, với sự tham gia của 205.585 hộ dân.

- Cụ thể, 110.098 hộ nghèo, 63.659 hộ cận nghèo và 31.828 hộ mới thoát nghèo. Kết quả giảm thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản cũng đạt tiến bộ rõ rệt, đặc biệt trong các lĩnh vực y tế và thông tin, nhờ lồng ghép Dự án 6 (giảm nghèo về thông tin).

Những con số này không chỉ thể hiện hiệu quả về mặt kinh tế - xã hội mà còn phản ánh sự chuyển biến trong nhận thức và năng lực tự chủ của người dân, tạo nền tảng cho giảm nghèo bền vững giai đoạn tiếp theo.

Lồng ghép chuyển đổi số: Tối ưu hóa quản lý và minh bạch nguồn lực

Chuyển đổi số đã trở thành trụ cột mới, gia tăng hiệu quả và minh bạch cho chương trình:

- Số hóa dữ liệu và quản lý đối tượng:

Việc ứng dụng công nghệ thông tin giúp xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về hộ nghèo, cận nghèo và mới thoát nghèo, thay thế phương pháp thống kê thủ công, giảm sai sót và lãng phí thời gian. Cơ sở dữ liệu cập nhật theo thời gian thực, giúp các cơ quan quản lý theo dõi sát đời sống từng hộ, hỗ trợ đúng người, đúng lúc và giảm thiểu bỏ sót hoặc trùng lặp.

Hệ thống số còn cho phép phân tích đa chiều các thiếu hụt (thu nhập, giáo dục, y tế, nhà ở...) để đưa ra quyết sách chính sách cá nhân hóa, phù hợp với từng hộ dân, từ đó tối ưu hiệu quả hỗ trợ.

- Ứng dụng công nghệ trong tiếp cận dịch vụ xã hội:

Trong y tế và giáo dục: Hồ sơ sức khỏe điện tử, khám chữa bệnh từ xa (Telehealth) và các nền tảng học trực tuyến (E-learning) giúp người dân vùng sâu, vùng xa dễ dàng tiếp cận dịch vụ chất lượng cao, giảm chi phí và thời gian đi lại.

Trong thông tin và truyền thông: Dự án 6 hỗ trợ tiếp cận internet, điện thoại thông minh và các sản phẩm truyền thông, giúp người dân nắm bắt thông tin về thị trường, kỹ thuật sản xuất và chính sách giảm nghèo, phục vụ phát triển sinh kế.

Minh bạch hóa và giám sát nguồn lực: Với tổng nguồn lực 48.000 tỷ đồng giai đoạn 2021-2025, chuyển đổi số giúp minh bạch hóa quá trình phân bổ và giải ngân ngân sách trung ương, địa phương và vốn huy động khác. Hệ thống báo cáo số, giám sát từ xa và nền tảng công khai thông tin đảm bảo vốn được sử dụng đúng mục đích, giảm thiểu thất thoát và tiêu cực.

Đòn bẩy kép: công nghệ số khơi dậy nội lực và sinh kế bền vững

Công nghệ số không chỉ hỗ trợ quản lý mà còn khơi dậy nội lực của người dân nghèo:

Đào tạo nghề trực tuyến: Dự án 4 về giáo dục nghề nghiệp triển khai các khóa học trên nền tảng số, giúp người lao động nghèo tiếp cận kiến thức về nông nghiệp công nghệ cao, thương mại điện tử và kỹ năng số cơ bản.

Tiếp cận thị trường số: Hỗ trợ kết nối sản phẩm nông nghiệp, thủ công mỹ nghệ lên sàn thương mại điện tử, mở rộng thị trường, tăng thu nhập và đa dạng hóa sinh kế.

Thúc đẩy tài chính toàn diện: Khuyến khích thanh toán không dùng tiền mặt, mở tài khoản ngân hàng di động cho người nghèo, tạo thuận lợi tiếp cận vốn vay ưu đãi và dịch vụ tài chính vi mô.

Nhờ đó, người dân không chỉ thoát nghèo mà còn có cơ hội vươn lên làm giàu, nâng cao chất lượng cuộc sống và tham gia tích cực vào nền kinh tế số.

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 đã chứng minh hiệu quả của việc lấy người dân làm trung tâm và lồng ghép chuyển đổi số như một đòn bẩy kép. Đây là giải pháp không chỉ tối ưu hóa quản lý, phân bổ nguồn lực của Nhà nước mà còn tạo cơ hội bình đẳng cho người dân nghèo tiếp cận tri thức, công cụ và thị trường số.

Kết quả đạt được là sự kết hợp hài hòa giữa chính sách, công nghệ và phát triển con người: nâng cao năng lực, khơi dậy nội lực, tạo sinh kế bền vững, từ đó góp phần phát triển kinh tế - xã hội bao trùm và hài hòa, phù hợp với mục tiêu phát triển quốc gia.

Chuyển đổi số trong giảm nghèo đã mở ra một bước ngoặt chiến lược: từ hỗ trợ đơn thuần sang kiến tạo năng lực, từ quản lý thủ công sang minh bạch, chính xác, từ tiếp cận dịch vụ hạn chế sang bình đẳng và toàn diện. Đây chính là nền tảng để Việt Nam tiếp tục thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững, không bỏ ai lại phía sau, đồng thời thúc đẩy nông thôn hiện đại, sinh kế bền vững và phát triển kinh tế số toàn diện.