Bảo đảm trí tuệ nhân tạo ứng dụng hiệu quả trong phát triển giáo dục nghề nghiệp

Phát biểu tại hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh, trí tuệ nhân tạo đang trở thành một công cụ quan trọng giúp thay đổi phương pháp dạy và học, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong giáo dục. Đối với giáo dục nghề nghiệp, đây là cơ hội để đổi mới mô hình đào tạo, tăng hiệu quả giảng dạy, giúp người học dễ dàng tiếp cận kiến thức và kỹ năng phù hợp với yêu cầu của thị trường lao động.

Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo có thể tạo bước đột phá trong đào tạo nghề, đặc biệt ở những lĩnh vực yêu cầu thực hành cao. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, cần chú trọng đầu tư hạ tầng công nghệ, nâng cao năng lực của đội ngũ giảng viên, xây dựng khung đạo đức trong sử dụng công nghệ và có chính sách hỗ trợ các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong giai đoạn chuyển đổi số.

Trình bày tham luận tại hội thảo, ông Nguyễn Thành Hưng, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Quốc tế, Văn phòng Chính phủ cho rằng, việc đưa trí tuệ nhân tạo vào giáo dục nghề nghiệp là xu hướng tất yếu nhằm đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Trí tuệ nhân tạo có khả năng tự động hóa quy trình, phân tích dữ liệu lớn, cá nhân hóa trải nghiệm học tập và hỗ trợ hiệu quả cho cả người dạy lẫn người học.

Trong đào tạo nghề, trí tuệ nhân tạo có thể giúp giảng viên thiết kế bài giảng linh hoạt, đánh giá năng lực học viên, mô phỏng các kỹ năng nghề và quản lý lớp học hiệu quả hơn. Người học được hỗ trợ qua các công cụ như trợ giảng ảo, mô phỏng bằng thực tế ảo, giúp thực hành kỹ năng trong môi trường an toàn trước khi thao tác trên thiết bị thật.

Ông Nguyễn Thành Hưng nhận định, việc áp dụng trí tuệ nhân tạo mang lại nhiều lợi ích rõ rệt như cá nhân hóa học tập, tăng tương tác thực hành, tiết kiệm chi phí đào tạo và giúp tư vấn hướng nghiệp dựa trên dữ liệu thị trường lao động. Tuy nhiên, lĩnh vực này cũng đối mặt với không ít thách thức, trong đó có việc hạn chế về cơ sở vật chất, đặc biệt ở các địa phương vùng sâu, vùng xa; đội ngũ giảng viên chưa được đào tạo bài bản về công nghệ; học viên phụ thuộc vào máy móc, giảm khả năng tư duy sáng tạo.

Để ứng dụng trí tuệ nhân tạo hiệu quả, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần có chiến lược chuyển đổi số rõ ràng, đầu tư hạ tầng kỹ thuật ổn định. Đồng thời, cần đào tạo giảng viên và cán bộ quản lý về kỹ năng sử dụng trí tuệ nhân tạo, hợp tác với doanh nghiệp công nghệ để phát triển các công cụ dạy học phù hợp, kết hợp giữa học trực tuyến và thực hành trực tiếp. Ngoài ra, cần xây dựng nguyên tắc sử dụng trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm, bảo đảm con người vẫn là trung tâm trong quá trình giảng dạy và học tập.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Nghị, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Quản lý Khoa học và Công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, nhiều quốc gia trên thế giới như Đức, Anh, Mỹ, Hàn Quốc và Singapore đã triển khai mạnh mẽ mô hình giáo dục nghề nghiệp gắn với trí tuệ nhân tạo. Điểm chung của các quốc gia này là chú trọng đầu tư hệ thống mô phỏng, phòng thí nghiệm thông minh và xây dựng chương trình đào tạo linh hoạt, gắn kết giữa nhà trường và doanh nghiệp.

Tại Việt Nam, nhiều chính sách liên quan đã được ban hành như Chiến lược phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo đến năm 2030, Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, Chiến lược phát triển giáo dục nghề nghiệp đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Tuy nhiên, việc triển khai trong thực tế còn chậm và thiếu đồng bộ, chưa hình thành hệ sinh thái thống nhất giữa cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Khó khăn hiện nay của Việt Nam là thiếu chuẩn dữ liệu phục vụ ứng dụng trí tuệ nhân tạo, hạ tầng công nghệ còn yếu, đội ngũ giáo viên chưa có đủ kỹ năng về công nghệ, trong khi cơ chế hợp tác giữa nhà nước và doanh nghiệp trong đầu tư trang thiết bị còn hạn chế...

Theo Tiến sĩ Nguyễn Văn Nghị, để thúc đẩy ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục nghề nghiệp giai đoạn 2025–2035, cần xây dựng chuẩn quản trị dữ liệu và khung đạo đức trong sử dụng trí tuệ nhân tạo; đầu tư phát triển các phòng học mô phỏng, trung tâm giáo dục nghề nghiệp thông minh ở các vùng kinh tế trọng điểm; tổ chức chương trình đào tạo, bồi dưỡng giảng viên về kỹ năng ứng dụng trí tuệ nhân tạo; chuẩn hóa dữ liệu thị trường lao động để phục vụ phân tích và dự báo nhu cầu nhân lực; đồng thời mở rộng hợp tác công, tư nhằm khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư vào đào tạo nghề.

Các đại biểu tại hội thảo cũng thống nhất, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục nghề nghiệp là xu hướng tất yếu, mở ra cơ hội lớn để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và thích ứng với thị trường lao động đang thay đổi nhanh chóng. Tuy nhiên, để tận dụng hiệu quả, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện chính sách, tăng cường đầu tư và đào tạo nhân lực có kỹ năng công nghệ, bảo đảm trí tuệ nhân tạo được ứng dụng đúng hướng, phục vụ cho mục tiêu phát triển bền vững của đất nước./.

Lý Thanh Hương