5K, cần thực chất

5K gồm: Khẩu trang, Khoảng cách, Khử khuẩn, Không tập trung đông người, Khai báo y tế. Vào "thời đỉnh dịch", 5K được thực hiện khá nghiêm, bởi ai vi phạm sẽ bị phạt nặng. Nhưng bây giờ thì...

Vào nhà ga sân bay, khó tìm thấy những bình nước sát khuẩn để sẵn như trước. Khai báo y tế thì ai khai cứ khai, ai không làm cũng chả sao, chẳng thấy kiểm tra. Có phải do việc truy vết giờ đây đã không còn tác dụng?! Còn "Khoảng cách" và "Không tập trung" thì hỡi ôi, cả trăm khách được "nhồi" lên một chiếc xe trung chuyển, phải chờ cho đầy xe có khi hơn 10 phút, rồi chen chúc nhau trong không gian kín mít từ cửa ra tới chỗ máy bay đậu cũng mất 10 phút nữa, hầm hập nóng và đầy mùi người. Trên xe, mạnh ai nấy nói, khẩu trang nhiều người đeo nửa kín nửa hở, chẳng ai nhắc. Omicron dễ gì tha cho, trong môi trường rất dễ lây nhiễm đó!

Với chủng virus lây qua đường thở như Omicron thì phải thừa nhận khẩu trang là "vũ khí" phòng bị hữu hiệu và dễ sử dụng nhất hiện nay; song, giá như các "K" kia vẫn được tuân thủ tốt, đồng bộ thì hiệu quả phòng dịch được nâng lên rất nhiều.

Nhưng rất nhiều người đã không làm vậy, là bởi làm cũng được mà không chấp hành cũng chẳng hề hấn gì. Quy định 5K có tác dụng hay không phụ thuộc chính vào sự hiểu biết, tự giác của từng công dân và hình thức xử phạt do cơ quan công quyền thi hành. Hai yếu tố này chi phối lẫn nhau, nếu chỉ còn một thì mất hẳn hiệu lực. Do đó, khi người dân hết sợ bị phạt do vi phạm quy định 5K thì sự tự giác sẽ mất dần. Mà tâm lý này thì có tính "bầy đàn", trở thành đại chúng rất nhanh, dẫn tới số đông thực hiện 5K cho có, đối phó là chính, thành ra 5K có lúc có nơi chỉ còn tính hình thức.

Phân tích cụ thể tâm lý hành vi như vậy để hiểu quá trình thay đổi của nhận thức lẫn hành động của công dân đối với nguyên tắc 5K trước đây và hiện nay, nhằm có sự điều chỉnh phù hợp. Điều này liên quan đến chiến lược, chiến thuật phòng chống dịch chứ không chỉ là giải pháp nhất thời. Nó đặc biệt quan trọng khi đang gắn chặt với tình hình thực tế, lúc mà hoạt động vui chơi, giải trí, thể thao, lễ hội, học tập ở hầu hết các tỉnh, thành đã mở cửa trở lại nhiều tháng qua. 5K toàn diện đối với những loại hình hoạt động kể trên là không thể! Đó là chưa nói đến cột mốc quan trọng sắp tới: Chính phủ đã đồng ý với đề xuất của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, các bộ, ngành liên quan từ ngày 15-3 cho mở cửa hoạt động du lịch (đường không, đường bộ, đường biển) trong điều kiện bình thường mới.

Trong bối cảnh mới này, các chuyên gia y tế khuyến cáo: "Thấy "K" nào phù hợp với tình huống thực tế thì áp dụng "K" đó". Hiểu rộng ra, 5K luôn tốt, song đừng áp đặt cứng nhắc, để khỏi dẫn tới làm cho có. Chúng ta đang thực hiện theo Nghị quyết 128, thích ứng an toàn và linh hoạt với đại dịch; do vậy 5K cũng phải thật linh hoạt khi du lịch mở cửa trở lại. Đừng để xảy ra tình huống bộ, ngành này ra quy định trói chân bộ, ngành kia - như trường hợp dự thảo quy định y tế đối với du khách inbound (nước ngoài vào Việt Nam) mới đây đã khiến các công ty lữ hành than trời...