Đột phá theo Nghị quyết 57: Thêm những góc triển khai hiệu quả cho phát triển khoa học công nghệ

*Chuyển đổi số nâng tầm ngành tàu thủy

Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật công nghiệp tàu thủy Việt Nam (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam), Kỹ sư Hoàng Hùng cho rằng, Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị là bước đi kịp thời và mang tính chiến lược trong bối cảnh toàn cầu đang đẩy mạnh chuyển đổi số, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Nghị quyết xác định rõ khoa học công nghệ và chuyển đổi số là hai trụ cột trung tâm trong tiến trình phát triển đất nước, đặc biệt trong giai đoạn hướng tới mục tiêu đến năm 2045 Việt Nam trở thành trung tâm công nghiệp công nghệ số của khu vực. Đối với các ngành kỹ thuật có tính chuyên sâu cao như công nghiệp tàu thủy, Nghị quyết đã mở ra một hành lang chính sách rõ ràng, tạo điều kiện để đẩy nhanh ứng dụng công nghệ mới, hiện đại hóa quy trình sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, từng bước cải tiến từ thiết kế, thi công đến vận hành sản xuất, nhờ đó nâng cao chất lượng, rút ngắn thời gian giao tàu và giảm chi phí.

Theo Kỹ sư Hoàng Hùng, thực tiễn sản xuất thời gian qua cho thấy, việc ứng dụng phần mềm thiết kế tiên tiến như Tribon, Maxsurf, Cadmatic… đã giúp các đơn vị đóng mới và sửa chữa tàu tăng đáng kể hiệu suất lao động. Những công nghệ này kết hợp cùng mô hình số hóa quy trình sản xuất đã góp phần kiểm soát chính xác các thông số kỹ thuật, giảm thiểu sai số và hầu như không còn tình trạng thừa nguyên vật liệu, vốn là nguyên nhân gây lãng phí lớn trong quá khứ.

Kỹ sư Hoàng Hùng cũng cho biết, không chỉ ở khâu kỹ thuật, chuyển đổi số còn đem lại hiệu quả rõ nét trong việc đảm bảo an toàn lao động. Trước đây, nhiều công đoạn trong ngành công nghiệp tàu thuỷ như làm việc trong hầm tàu rất độc hại, nguy hiểm thì nay đã có thể sử dụng robot và thiết bị tự động thay thế con người, từ đó nâng cao điều kiện làm việc và giảm thiểu rủi ro.

Để Nghị quyết 57 thực sự phát huy hiệu quả trong ngành tàu thủy, Kỹ sư Hoàng Hùng đề xuất đầu tư chiều sâu cho hạ tầng số và phần mềm chuyên ngành; đào tạo nguồn nhân lực có kỹ năng công nghệ cao; thiết lập cơ chế hợp tác hiệu quả giữa nhà khoa học và doanh nghiệp; đặc biệt là có chính sách tài chính linh hoạt để thương mại hóa nhanh các kết quả nghiên cứu khoa học, không để rơi vào tình trạng “xếp ngăn kéo” như trước đây.

* Tăng tự chủ, phát huy vai trò trí thức

Theo Tiến sỹ Phạm Văn Tân, nguyên Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, Nghị quyết 57 không chỉ tác động mạnh mẽ đến các lĩnh vực sản xuất, công nghiệp mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết về đổi mới mô hình tổ chức trong hoạt động khoa học và công nghệ. Trong bối cảnh đất nước phát triển theo hướng kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo, các tổ chức khoa học công nghệ cần chuyển sang mô hình hoạt động linh hoạt, tự chủ hơn, gắn với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp và thị trường.

Tiến sỹ Phạm Văn Tân cho rằng, để triển khai hiệu quả Nghị quyết, cần xây dựng rõ hai hướng phát triển song song; một là hệ thống tổ chức thực hiện nhiệm vụ do Đảng và Nhà nước giao; hai là hệ thống tổ chức hoạt động theo mô hình tự chủ, hướng tới thị trường và phục vụ doanh nghiệp, cộng đồng. Cách tiếp cận này sẽ giúp khơi thông năng lực đội ngũ trí thức khoa học công nghệ, vốn đang bị phân tán hoặc giới hạn bởi cơ chế tổ chức truyền thống.

Theo Tiến sỹ Phạm Văn Tân, các tổ chức khoa học công nghệ ngoài công lập cần được trao quyền tự chủ cao hơn, từ mô hình quản trị đến cơ chế tài chính và cơ hội triển khai nhiệm vụ. Đặc biệt, cần sớm thành lập các tổ chức tư vấn độc lập để thực hiện nhiệm vụ tư vấn chính sách, phản biện khoa học, tư vấn kỹ thuật cho Nhà nước và doanh nghiệp theo cơ chế thị trường, hai bên cùng có lợi. Đây cũng là một hướng để tạo nguồn thu hợp pháp và bền vững cho các tổ chức khoa học công nghệ

Trong thực tiễn đã có những mô hình tư vấn chính sách và giám định kỹ thuật hoạt động rất hiệu quả. Chẳng hạn, Hội Giống cây trồng Việt Nam đã từng giúp tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng ngân sách qua việc thẩm định giống lúa; hay Hội Khoa học Kỹ thuật Nhiệt Việt Nam đóng vai trò phản biện trong lựa chọn thiết bị, góp phần giảm hàng trăm triệu USD cho ngành điện.

Bên cạnh đó, việc phát triển các tổ chức khoa học công nghệ ngoài công lập cần đi kèm với cơ chế tài chính linh hoạt, tạo điều kiện để các đơn vị này tự tạo nguồn lực từ hoạt động chuyên môn, thay vì chỉ dựa vào ngân sách Nhà nước. Theo Tiến sỹ Phạm Văn Tân, các trung tâm nghiên cứu khoa học công nghệ kiểu mới phải trở thành nơi ươm tạo sản phẩm công nghệ và triển khai thương mại hóa kết quả nghiên cứu, qua đó góp phần hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia một cách hiệu quả. Tiến sỹ Phạm Văn Tân khẳng định, Nghị quyết 57 là cơ hội để đội ngũ trí thức khoa học công nghệ định vị lại vai trò trong sự phát triển đất nước. Nếu được trao quyền và hỗ trợ đúng cách, lực lượng này hoàn toàn có thể đảm nhận vị trí trung tâm trong công cuộc đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong giai đoạn tới./.

Lý Thanh Hương