Bảo lưu thời gian tham gia bảo hiểm xã hội: Nhiều điều lợi cho người lao động

Khi có điều kiện, người lao động có thể tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc hoặc tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện (mọi người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện đều được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí, với các mức hỗ trợ 10%-25%-30% tính trên chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn với 3 nhóm đối tượng khác nhau).

Ngoài ra, trong giai đoạn bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội, nếu không may người lao động qua đời, gia đình được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân tùy theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng (tối đa 4 người) đến khi trưởng thành (nếu là con) hoặc hưởng đến khi qua đời (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng thấp hơn mức lương cơ sở); trường hợp nhận trợ cấp tuất một lần thì mức trợ cấp được tính như bảo hiểm xã hội một lần.

Nhằm khuyến khích người lao động ở lại hệ thống bảo hiểm xã hội để được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi người lao động đến tuổi nghỉ hưu, tránh những thiệt hại khi hưởng bảo hiểm xã hội một lần, tại dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã bổ sung nhiều quy định nhằm mở rộng, gia tăng lợi ích để mọi người lao động có thêm cơ hội được hưởng lương hưu.

Trong thực tế, nhiều người lao động khi đã nhận bảo hiểm xã hội một lần muốn nộp lại tiền để phục hồi số năm đã tham gia bảo hiểm xã hội cho đủ điều kiện hưởng lương hưu nhưng pháp luật về bảo hiểm xã hội chưa quy định về trường hợp này.

Nếu không may bị thất nghiệp, người lao động nên đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp học nghề để vượt qua khó khăn với các quyền lợi hưởng như: Được hưởng trợ cấp thất nghiệp bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của 6 tháng liền kề trước khi thất nghiệp, tối đa không quá 5 lần mức lương cơ sở hoặc 5 lần mức lương tối thiểu vùng; được hưởng chế độ BHYT theo quy định để khám, chữa bệnh BHYT khi không may ốm đau; được hỗ trợ học nghề (tối đa 1 triệu đồng/người/tháng); được hỗ trợ, tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí; được đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề.

Qua đợt khó khăn, người lao động có cơ hội trở lại thị trường lao động, tiếp tục được đóng bảo hiểm xã hội để cộng nối thời gian tính hưởng lương hưu sau này.

Nếu vẫn chưa thể đóng tiếp bảo hiểm xã hội, người lao động có quyền bảo lưu và sau đó đóng tiếp (bằng cách tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc hoặc tự nguyện) để đủ điều kiện nhận lương hưu.

Rút bảo hiểm xã hội một lần: Người lao động thiệt đủ đường

Theo ghi nhận của Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam, nhiều người lao động bày tỏ sự tiếc nuối khi đối diện với hoàn cảnh về già không có lương hưu, phải bươn chải kiếm sống và phụ thuộc vào con cháu. Các quyền lợi của người lao động sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu nếu rút bảo hiểm xã hội một lần.

Như trường hợp của một nữ công nhân ở miền Bắc từng làm việc cho một công ty may trong miền Nam trong thời gian 9 năm 7 tháng. Năm 2021, khi dịch COVID-19 bùng phát, chị phải nghỉ việc. Hai vợ chồng trở về quê làm công việc tự do. Đến giữa năm 2022, chị làm thủ tục xin rút bảo hiểm xã hội một lần để có khoản tiền trang trải cuộc sống, vượt qua khó khăn trước mắt.

Khoản tiền đó qua mấy tháng dịch bệnh cũng hết. Giờ đây, khi thấy bố mẹ già vẫn phải bươn chải nhiều nghề, không có lương hưu, không có thẻ BHYT đi khám chữa bệnh, chị mới cảm thấy hối tiếc. Chị muốn đóng lại khoản tiền bảo hiểm xã hội đã rút nhưng không được chấp nhận bởi quy định của pháp luật. Chị dự định, tháng tới, sẽ nộp đơn xin tuyển dụng vào làm công nhân ở công ty gần nhà, để được tham gia bảo hiểm xã hội.

Mất việc sau đại dịch, kinh tế gia đình khó khăn khiến một số người lao động lựa chọn rút bảo hiểm xã hội một lần để có khoản chi tiêu, trang trải cuộc sống. Đồng thời, một bộ phận nhỏ người lao động vì lợi ích trước mắt, muốn rút bảo hiểm xã hội một lần để có được một khoản tiền để chi tiêu.

Theo Phó Tổng giám đốc bảo hiểm xã hội Việt Nam Chu Mạnh Sinh, khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của người lao động sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu.

Thứ nhất, người lao động không còn trong hệ thống bảo hiểm xã hội được Nhà nước bảo hộ, mất cơ hội được hưởng lương hưu hằng tháng – nguồn thu nhập ổn định, hữu ích khi về già.

Người tham gia bảo hiểm xã hội khi đã hưởng lương hưu thì mức lương hưu sẽ được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế (từ năm 2003 đến nay, Nhà nước đã điều chỉnh tăng lương hưu 17 lần, với mức tăng từ khoảng 7.5% đến 9.3% cho mỗi lần điều chỉnh, tùy theo nhóm đối tượng).

Thứ hai, người lao động mất đi cơ hội được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu để hưởng các quyền lợi về khám chữa bệnh BHYT, chăm sóc sức khỏe khi tuổi già, độ tuổi dễ gặp bất trắc về sức khỏe nhất của mỗi người.

Thứ ba, thân nhân của người lao động không được hưởng chế độ tử tuất khi không may người lao động qua đời.

Bởi nếu người đang hưởng lương hưu không may qua đời thì người lo mai táng sẽ được nhận một lần trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng người hưởng lương hưu qua đời và thân nhân được hưởng trợ cấp tử tuất hằng tháng hoặc một lần.

Thứ tư, số tiền người lao động nhận bảo hiểm xã hội một lần thiệt hơn so với số tiền đã đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội. Theo quy định hiện hành, tổng mức đóng bảo hiểm xã hội vào quỹ hưu trí, tử tuất là 22% mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của người lao động.

Trong đó, người lao động đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14%, tổng mức đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội hằng năm bằng 2,64 tháng lương. Nếu người lao động hưởng BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.

Như vậy, nếu lĩnh bảo hiểm xã hội một lần, người lao động sẽ mất đi khoảng 1.14 tháng lương đối với mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội trước năm 2014 và khoảng 0.64 tháng lương đối với mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội sau năm 2014.

Thứ năm, khi không rút bảo hiểm xã hội một lần, khoản tiền đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội là "của để dành" quý giá của người lao động, nó không mất đi mà ngược lại vẫn được cơ quan bảo hiểm xã hội quản lý và đầu tư tăng trưởng.