Di sản họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam

Tham gia tọa đàm có Tiến sĩ Trần Hậu Yên Thế, giảng viên Khoa Nghệ thuật và Thiết kế, Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội; Tiến sĩ Phạm Long, nhà nghiên cứu về Mỹ thuật Đông Dương và họa sĩ Trịnh Lữ - con trai của họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc. Các diễn giả làm rõ sự nghiệp, tầm ảnh hưởng của họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc cũng như giá trị lâu dài của tư duy thiết kế mà ông để lại đối với đời sống mỹ thuật và thực hành thiết kế ngày nay.

Trong thế hệ xuất thân từ trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, cố họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc được giới hội họa biết đến là nhà thiết kế nội thất chuyên nghiệp đầu tiên của Việt Nam; người đưa khái niệm “công dụng, duyên dáng, bền chắc và tiết kiệm” vào thiết kế và sản xuất đồ gỗ. Đối với ông, “thiết kế nội thất là để xây dựng một nếp sống”.

Ông đã để lại một di sản tinh thần to lớn cho mỹ thuật Việt Nam. Ông là một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ trí thức, nghệ sĩ - kiến trúc sư được đào tạo tại Trường Mỹ thuật Đông Dương những khóa đầu; từng đoạt giải Vàng hội họa ngay khi mới ra trường, giải Bạc về nội thất gỗ trong năm khởi nghiệp đầu tiên và được xem là người mở đầu cho ngành nội thất tại Trường Mỹ thuật Công nghiệp. Tuy nhiên, trong nhiều thập kỷ, những đóng góp của ông trong lĩnh vực thiết kế nội thất, kiến tạo không gian sống và hình thành tư duy thiết kế hiện đại tại Việt Nam vẫn chưa được nghiên cứu, hệ thống hóa một cách đầy đủ.

Tọa đàm lần này nhằm lấp đầy khoảng trống nhận thức về vai trò và vị trí của họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc trong tiến trình mỹ thuật hiện đại Việt Nam; mở ra đối thoại đa chiều về di sản tư tưởng thiết kế cũng như những vấn đề trong việc tiếp cận, ghi nhận và bảo tồn di sản thiết kế - nội thất trong bối cảnh đương đại.

Các đại biểu đã thảo luận, tập trung làm rõ vai trò của họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc trong sự hình thành tư duy thiết kế nội thất hiện đại tại Việt Nam; giá trị thẩm mỹ, văn hóa và xã hội trong các thiết kế nội thất của ông cũng như mối liên hệ giữa di sản thiết kế này với đời sống đương đại. Tiến sĩ Trần Hậu Yên Thế đã gợi mở cách nhìn đa chiều, trong đó họa sĩ - nhà thiết kế - nhà giáo Trịnh Hữu Ngọc như một điểm nối giữa các vị tổ nghề truyền thống và thế hệ họa sĩ, nhà thiết kế của thời kỳ hiện đại. Từ đó, di sản Đông Dương hiện lên không chỉ như một trường phái nghệ thuật mà như một dòng chảy tri thức liên tục. Với nghiên cứu chuyên sâu về hội họa Đông Dương, Tiến sĩ Phạm Long đã cho thấy vị trí không thể thay thế của hội họa trong sự nghiệp của họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc; làm rõ những cách tân âm thầm nhưng bền bỉ của ông trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ, nơi mỹ thuật và công năng gặp nhau trong đời sống thường nhật.

Họa sĩ Trịnh Lữ - con trai của họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc chia sẻ những câu chuyện riêng tư từ gia đình đã giúp công chúng tiếp cận họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc như một nhân vật lịch sử, người thầy, một nhà trí thức sống trọn vẹn với niềm tin cái đẹp phải được nuôi dưỡng từ đời sống và quay trở lại phục vụ đời sống.

Họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc (1912 -1997) là người đã thiết kế và làm toàn bộ nội thất đồ gỗ cho ngôi nhà lịch sử số 48 Hàng Ngang (Hoàn Kiếm, Hà Nội) của nhà tư sản yêu nước Trịnh Văn Bô - nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh từng ở và soạn thảo bản Tuyên ngôn Độc lập Việt Nam vào ngày 26/8/1945. Là chủ xưởng đồ gỗ Mémo nổi tiếng một thời, ông đã góp gỗ và thợ cho công trình dựng đài tuyên ngôn độc lập tại Ba Đình; là người làm nội thất mới cho phòng khánh tiết và văn phòng Thị trưởng tại Ủy ban hành chính Thành phố Hà Nội giai đoạn 1964 - 1966. Ông cũng là người soạn giáo trình và dạy khóa sinh viên Trang trí Nội thất đầu tiên của Trường Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội.

Nhân dịp này, đại diện gia đình họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc đã trao tặng hiện vật phục chế là bộ bàn ghế Chủ tịch Hồ Chí Minh ngồi soạn thảo Bản Tuyên ngôn độc lập năm 1945 tại số nhà 48 Hàng Ngang, liên quan đến sự nghiệp thiết kế nội thất của họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc cho Bảo tàng Hà Nội./.

Tuyết Mai