Sóng thần cao 30m lớn nhất thập kỷ khiến Alaska rung chuyển

Đây là vụ lở đất gây sóng thần lớn nhất tại Alaska (Mỹ) trong ít nhất 10 năm qua, theo phân tích của Trung tâm Động đất Alaska.

Các nhà khoa học cho biết, khối lượng đất đá này tương đương khoảng 40.000 bể bơi Olympic. “Quy mô này vượt xa bất cứ vụ nào trong thập kỷ qua ở Alaska. Nó chắc chắn sẽ thu hút sự chú ý của cộng đồng khoa học” - Giám đốc Trung tâm Động đất Alaska, ông Michael West, nói.

Vụ việc xảy ra lúc 5h30 sáng 10.8 (giờ địa phương), tại đầu vịnh Tracy Arm, nơi sông băng South Sawyer chạm tới mặt nước, cách thành phố Juneau khoảng 80km về phía đông nam.

Bà Ezgi Karasözen - nhà địa chấn học tại trung tâm - cho hay, nhóm nghiên cứu đã nhanh chóng định vị và ước tính khối lượng lở đất chỉ ít giờ sau khi nhận được tín hiệu địa chấn. Theo bà, năng lượng giải phóng từ vụ lở đất tương đương một trận động đất mạnh 5 độ richter.

Điều đặc biệt, hệ thống trạm đo địa chấn của bang đã ghi nhận tín hiệu “báo trước” kéo dài hơn 1 ngày trước khi sạt lở xảy ra - một cơ hội hiếm có để nghiên cứu.

“Đây có thể là ví dụ được ghi nhận tốt nhất về dạng tín hiệu này. Chúng tôi sẽ tập trung khai thác hướng nghiên cứu phát hiện tiền chấn” - bà Karasözen nói.

Ông West gọi khả năng nhận diện được tín hiệu kéo dài hàng giờ hoặc hàng ngày trước thảm họa là “chén thánh” của công tác giám sát rủi ro.

Tracy Arm là tuyến tham quan nổi tiếng với tàu du lịch chở hàng nghìn du khách mỗi năm. Một phần đất đá lở đã tràn lên sông băng Sawyer, phần còn lại rơi xuống nước, tạo ra sóng thần dạng seiche (sóng bị “nhốt” trong vịnh).

Sóng đã quét cao khoảng 30m lên đảo Sawyer, cách tâm lở đất 6,4km. Tại đảo Harbor, gần cửa vịnh Tracy Arm và cách vụ việc khoảng 58km, người dân ghi nhận sóng cao tới 6m.

Ông West và bà Karasözen trước đây đã phát triển phương pháp phát hiện lở đất lớn chỉ vài phút sau khi xảy ra, xác định liệu vị trí gần vùng nước mở có tiềm ẩn nguy cơ sóng thần hay không.

Hệ thống này bắt đầu vận hành thử nghiệm ở Barry Arm (Prince William Sound) từ tháng 8.2023, sau đó mở rộng ra hầu hết Alaska ở phía Nam, nhưng chưa bao phủ khu vực Đông Nam Alaska.

Nguyên lý của hệ thống là dùng thuật toán quét dữ liệu từ hơn 250 trạm địa chấn thời gian thực, tìm dấu hiệu sóng địa chấn chu kỳ dài - đặc trưng khi đất đá gia tốc trượt xuống - giữa hàng loạt tín hiệu chu kỳ ngắn từ động đất, sông băng hoặc hoạt động con người.

Trong vụ việc lần này, mặc dù xảy ra ngoài khu vực giám sát thử nghiệm, nhóm nghiên cứu vẫn áp dụng thành công công nghệ mới để định vị nhanh. “Chỉ một ngày sau, Lực lượng Bảo vệ bờ biển Mỹ đã xác nhận vị trí thực tế cách ước tính ban đầu của chúng tôi chỉ khoảng 7km” - bà Karasözen nói.

“Thảm họa này là lời nhắc nhở rõ ràng về tầm quan trọng của nghiên cứu và ứng dụng công nghệ cảnh báo sớm” - bà nhấn mạnh. “Sau khi mọi thứ lắng xuống, chúng tôi sẽ xem xét phương án tích hợp Đông Nam Alaska vào vùng giám sát”.