Liệu kinh tế Trung Quốc có lấy lại xung lực tăng trưởng trong năm 2024?

Nhiều chuyên gia và nhà hoạch định chính sách kỳ vọng, một khi Trung Quốc bãi bỏ các quy định hà khắc kiểm soát Covid-19, người tiêu dùng sẽ quay trở lại các trung tâm thương mại, đầu tư nước ngoài sẽ tiếp tục, các nhà máy sẽ hoạt động trở lại, các cuộc đấu giá bán đất  và doanh số nhà sẽ ổn định.

Thay vì thế, người tiêu dùng Trung Quốc đang cố gắng tiết kiệm khi họ dự cảm những ngày tháng khó khăn sắp tới, các công ty nước ngoài rút tiền khỏi nước này và các nhà sản xuất đối mặt với nhu cầu suy yếu từ phương Tây. Trong khi đó, tài chính của chính quyền địa phương thâm hụt lớn và hàng loạt nhà phát triển bất động sản vỡ nợ.

Những kỳ vọng tiêu tan phần nào chứng minh cho quan điểm của những người nghi ngờ mô hình tăng trưởng của Trung Quốc, thậm chí, một số nhà kinh tế còn so sánh với tình hình hiện nay của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới giống như bong bóng tài sản của Nhật Bản vào thập niên 1990, dẫn đến nhiều thập niên tăng trưởng trì trệ.

Họ cho rằng, Bắc Kinh đã thất bại trong nỗ lực chuyển tăng trưởng của nền kinh tế từ việc dựa vào hoạt động xây dựng sang dựa vào tiêu dùng cách đây 10 năm. Kể từ đó, các khoản nợ  đã vượt xa quy mô nền kinh tế, đạt đến mức mà chính quyền địa phương và các công ty bất động sản hiện đang phải vật lộn để giải quyết.

Trong năm nay, các nhà hoạch định chính sách cam kết tăng cường thúc đẩy tiêu dùng và giảm sự phụ thuộc của nền kinh tế vào bất động sản. Bắc Kinh đang chỉ đạo các ngân hàng cho vay nhiều hơn đối với lĩnh vực sản xuất cao cấp bên cạnh lĩnh vực bất động sản. Tuy nhiên, lộ trình dài hạn cụ thể để xử lý nợ và tái cơ cấu nền kinh tế vẫn chưa rõ ràng.

Dù đưa ra lựa chọn nào, Trung Quốc cũng sẽ phải tính đến tình trạng dân số già hóa và đang suy giảm cũng như môi trường địa chính trị khó khăn khi phương Tây ngày càng thận trong trong giao dịch kinh doanh với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Trung Quốc có khả năng tăng trưởng khoảng 5% vào năm 2023, vượt xa tốc độ tăng trưởng nền kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, để đạt mức tăng trưởng đó, Trung Quốc đầu tư số tiền cao hơn 40% so với sản lượng kinh tế,  cao gấp đôi so với Mỹ , cho thấy một phần đáng kể trong số đó không hiệu quả.

Điều này có nghĩa là nhiều người Trung Quốc không cảm nhận được sự tăng trưởng ở mức cao so với thế giới. Tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên của Trung Quốc tăng lên mức cao kỷ lục 21% trong tháng 6, khiến giới chức trách dừng thông báo dữ liệu này kể từ đó.

Nhiều sinh viên tốt nghiệp đại học, được trang bị kiến thức để làm các công việc thuộc nền kinh tế tiên tiến hiện, đang đảm nhận những vị trí tay nghề thấp để kiếm sống trong khi những người khác chứng kiến mức lương của họ bị cắt giảm.

Trong một nền kinh tế mà 70% tài sản hộ gia đình được đầu tư vào bất động sản, các chủ sở hữu nhà đang cảm thấy nghèo hơn. Ngay cả ở lĩnh vực xe điện, một trong số ít điểm sáng của nền kinh tế, cuộc chiến giá đang gây thiệt hại cho các nhà cung cấp và người lao động.

Các nhà phân tích cho rằng, tâm lý bi quan trong nước có thể gây bất ổn xã hội. Trung Quốc có thể rơi vào tình trạng suy thoái kiểu Nhật Bản vào thời điểm mà nước này chưa đạt được cấp độ phát triển như Nhật Bản trước đây. Điều đó sẽ gây tác động lan tỏa khắp toàn cầu rộng rãi vì hầu hết các ngành công nghiệp toàn cầu đều phụ thuộc đáng kể vào các nhà cung cấp ở Trung Quốc. Châu Phi và châu Mỹ Latin trông cậy vào việc Trung Quốc mua hàng hóa và tài trợ cho quá trình công nghiệp hóa của họ.

Các nhà hoạch định chính sách mong muốn thay đổi cơ cấu nền kinh tế, nhưng nỗ lực cải cách luôn gặp khó khăn ở Trung Quốc. Chẳng hạn, kế hoạch tăng cường phúc lợi cho hàng trăm triệu lao động nhập cư ở nông thôn bị đình trệ do lo ngại về ổn định xã hội và chi phí. Theo một số ước tính, nếu lực lượng lao động này tiếp cận các dịch vụ công tương tự như cư dân thành thị, chi tiêu hộ gia đình sẽ cải thiện và giúp GDP tăng lên 1,7 điểm phần trăm.

Những nỗ lực của Trung Quốc nhằm giải quyết các vấn đề về bất động sản và nợ nần cũng gặp phải những lo ngại tương tự. Câu hỏi đặt ra là ai trả tiền cho khoản đầu tư xấu ? Ngân hàng, doanh nghiệp nhà nước, chính quyền trung ương, doanh nghiệp hay hộ gia đình? Các nhà kinh tế cho rằng, bất kỳ lựa chọn nào trong số đó đều có thể đồng nghĩa với việc tăng trưởng trong tương lai sẽ yếu hơn.

Tuy nhiên, hiện tại, Trung Quốc có vẻ do dự trong việc đưa ra những lựa chọn hy sinh tăng trưởng để đổi lấy cải cách. Các cố vấn chính phủ đang kêu gọi đặt mục tiêu tăng trưởng khoảng 5% cho năm tới. Mục tiêu đó có thể đẩy nước này vào tình trạng nợ nần nhiều hơn bằng cách thúc đẩy vay nợ. Đó là dạng nới lỏng tài chính gây lo ngại,  khiến hãng xếp hạng tín nhiệm Moody’s hạ triển vọng xếp hạng tín dụng của Trung Quốc xuống mức tiêu cực trong tháng này, đẩy chứng khoán Trung Quốc xuống mức thấp nhất trong 5 năm.