Các lựa chọn của Nga đáp trả việc EU tịch thu tài sản

Dù các lựa chọn của Mátxcơva không nhiều và đi kèm rủi ro, giới chuyên gia cho rằng Nga vẫn còn một số con đường pháp lý nhất định để theo đuổi.

Các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) đang thảo luận việc dùng hàng chục tỉ euro tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga bị phong tỏa nhằm bảo lãnh cho một khoản vay hỗ trợ nhu cầu quân sự và tài chính của Ukraina trong 2 năm tới.

Phần lớn số tài sản này hiện được nắm giữ tại Euroclear, tổ chức thanh toán bù trừ tài chính có trụ sở tại Bỉ.

Bên cạnh cân nhắc chính trị, khía cạnh pháp lý đang là yếu tố khiến nhiều quốc gia EU thận trọng. Bỉ - nơi Euroclear đặt trụ sở - đã nhiều lần yêu cầu các bảo đảm pháp lý chặt chẽ, nhằm hạn chế nguy cơ phải đối mặt với các vụ kiện hoặc các biện pháp trả đũa về tài chính trong tương lai.

Nga khởi kiện Euroclear

Trong bối cảnh đó, Ngân hàng Trung ương Nga tuần trước đã nộp đơn kiện Euroclear lên Tòa Trọng tài tại Mátxcơva, yêu cầu thu hồi các tài sản bị phong tỏa kể từ khi xung đột Ukraina leo thang vào tháng 2.2022. Phía Nga cho rằng việc phong tỏa này là trái pháp luật và gây thiệt hại cả về giá trị tài sản lẫn lợi nhuận phát sinh.

Tuy nhiên, ngay cả trong trường hợp tòa án Nga ra phán quyết có lợi cho Mátxcơva, việc thực thi tại châu Âu được đánh giá là không đơn giản. EU từ lâu đã có các quy định hạn chế việc công nhận và thi hành các phán quyết liên quan tới tài sản Nga bị đóng băng.

Ràng buộc từ hiệp định song phương

Bỉ cũng bày tỏ lo ngại về trách nhiệm pháp lý phát sinh từ hiệp định đầu tư song phương ký với Nga năm 1989. Thủ tướng Bỉ Bart de Wever cho rằng mọi phương án của EU cần tính đến các rủi ro tài chính xuất phát từ hiệp định này.

Dù vậy, theo các phân tích pháp lý, cơ chế giải quyết tranh chấp trong hiệp định chủ yếu hướng tới các nhà đầu tư tư nhân Nga tại Bỉ, thay vì các tranh chấp liên quan đến tài sản của ngân hàng trung ương. Điều này khiến khả năng áp dụng hiệp định vào trường hợp hiện tại còn nhiều giới hạn.

Những phương án khác

Nga về mặt lý thuyết có thể tìm đến các tòa án quốc gia tại những nơi tài sản của mình được giữ. Tuy nhiên, lựa chọn này đòi hỏi Nga phải chấp nhận từ bỏ quyền miễn trừ quốc gia - một bước đi có thể kéo theo những hệ quả pháp lý rộng hơn.

Một hướng khác là khởi kiện Euroclear tại tòa án Bỉ. Đây là con đường có cơ sở pháp lý rõ ràng hơn, song cũng tiềm ẩn nguy cơ phản tố từ phía Euroclear, đồng thời kết quả cuối cùng chưa chắc có thể được thi hành đầy đủ.

Các tòa án quốc tế

Nga cũng có thể tìm cách khiếu nại các quyết định của EU tại Tòa án Công lý châu Âu, dù đây là lựa chọn hiếm hoi đối với các quốc gia không phải thành viên. Trong quá khứ, một số quốc gia ngoài EU, trong đó có Nga và Venezuela, từng theo đuổi con đường này nhưng không đạt kết quả như mong muốn.

Các kênh khác như Tòa án Nhân quyền châu Âu hiện không còn khả dụng với Nga, trong khi Tòa án Công lý Quốc tế tại The Hague được đánh giá là khó tiếp cận do vấn đề thẩm quyền.