Nâng cao vị thế phụ nữ dân tộc thiểu số ở Lào Cai: Thành quả bước đầu và yêu cầu bứt phá trong giai đoạn mới

Từ tham gia lãnh đạo, quản lý đến đóng góp trong các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, những chuyển biến tích cực đã tạo động lực mới cho tiến trình bình đẳng giới tại địa phương. Tuy nhiên, việc xóa bỏ những rào cản cố hữu về điều kiện địa lý, tập quán và cơ hội tiếp cận dịch vụ xã hội vẫn là nhiệm vụ đòi hỏi nỗ lực mạnh mẽ và bền bỉ hơn trong thời gian tới.

Những bước tiến trong bảo đảm quyền của phụ nữ dân tộc thiểu số

Trong lĩnh vực chính trị, tỉnh Lào Cai đã chú trọng nâng tỷ lệ tham gia của phụ nữ trong công tác lãnh đạo, quản lý. Việc triển khai Đề án 11-ĐA/TU từ năm 2018 về xây dựng nguồn cán bộ nữ, trẻ và cán bộ dân tộc thiểu số đã mang lại kết quả cụ thể. Sau Đại hội Đảng bộ các cấp nhiệm kỳ 2020–2025, đã có 40 cán bộ nữ thuộc diện Đề án tham gia cấp ủy cơ sở và 24 cán bộ nữ giữ vai trò cấp ủy viên cấp trên cơ sở.

Công tác đào tạo, bồi dưỡng gắn với bố trí thực tiễn được tăng cường, thể hiện qua 130 lượt cán bộ nữ được luân chuyển, điều động, biệt phái để rèn luyện, trong đó 69 người được bổ nhiệm chức vụ cao hơn và 19 người được bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử vào các vị trí quan trọng. Những con số này phản ánh sự chuyển biến tích cực trong tạo nguồn và sử dụng cán bộ nữ tại tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn.

Tham gia lực lượng lao động và phát triển kinh tế của phụ nữ dân tộc thiểu số cũng đạt tiến bộ đáng kể. Theo thống kê năm 2024, tỉnh Lào Cai có 380.545 lao động từ 15 tuổi trở lên, nữ giới chiếm 165.993 người, tương đương 43,6%. Tỷ lệ phụ nữ có việc làm hưởng lương đạt cùng mức 43,6%, cho thấy sự gia tăng khả năng tiếp cận cơ hội việc làm ổn định.

Bên cạnh đó, tỷ lệ nữ làm việc trong khu vực nông nghiệp vẫn còn ở mức cao, ước tính 55,1%, là bài toán đặt ra để tiếp tục đa dạng sinh kế và nâng cao kỹ năng lao động cho phụ nữ vùng sâu, vùng xa. Đáng chú ý, 23,5% giám đốc hoặc chủ doanh nghiệp và hợp tác xã trong tỉnh là nữ, minh chứng cho sự tham gia ngày càng rộng hơn của phụ nữ trong vai trò quản trị, điều hành sản xuất, kinh doanh, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương.

Trong giáo dục, Lào Cai bảo đảm quyền được học tập của trẻ em gái dân tộc thiểu số một cách bình đẳng, khuyến khích các em theo đuổi bậc trung học phổ thông, học nghề, trung cấp, cao đẳng và đại học. Chính yếu tố giáo dục đã mở ra cơ hội để nhiều phụ nữ trẻ quay trở lại phục vụ phát triển quê hương, nhất là trong lĩnh vực y tế và quản lý xã hội tại cơ sở. Đây là nền tảng nhân lực quan trọng đáp ứng yêu cầu phát triển của tỉnh trong dài hạn.

Trong lĩnh vực y tế, phụ nữ vùng dân tộc thiểu số được chăm sóc sức khỏe sinh sản đầy đủ, tiếp cận khám chữa bệnh thuận lợi hơn nhờ chính sách bảo hiểm y tế dành cho các đối tượng vùng đặc biệt khó khăn. Đội ngũ cán bộ nữ trong ngành y tế được quy hoạch phù hợp, được tạo điều kiện nâng cao chuyên môn và lý luận chính trị, góp phần nâng chất lượng dịch vụ y tế cơ sở.

Lĩnh vực văn hóa cũng có nhiều chuyển biến ý nghĩa. Các giá trị truyền thống của đồng bào dân tộc như trang phục, dân ca, dân vũ, nghi lễ, nghề truyền thống được phục hồi và phát huy trong đời sống và ở nhiều sự kiện văn hóa tiêu biểu của tỉnh như Lễ hội Văn hóa, Du lịch Mường Lò và khám phá danh thắng ruộng bậc thang Mù Cang Chải, Lễ hội Quế Văn Yên, Festival thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng Ngàn… Vai trò của phụ nữ trong gìn giữ và lan tỏa bản sắc văn hóa không chỉ khẳng định vị thế của họ trong cộng đồng mà còn góp phần phát triển du lịch gắn với bảo tồn di sản.

Trong môi trường gia đình, quan niệm bình đẳng giới từng bước được cải thiện. Việc phân công lao động trong gia đình có sự thay đổi theo hướng tiến bộ, phụ nữ được tạo điều kiện nhiều hơn để tham gia các hoạt động kinh tế và xã hội, hướng tới mục tiêu xây dựng gia đình bình đẳng, ấm no, tiến bộ và hạnh phúc.

Những rào cản khiến bất bình đẳng giới vẫn tồn tại

Tuy đạt nhiều kết quả quan trọng, Lào Cai vẫn đối diện không ít thách thức trong hành trình thực hiện bình đẳng giới. Là tỉnh miền núi, địa hình chia cắt khiến cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng, đặc biệt tại các xã vùng cao như Trạm Tấu, Mù Cang Chải. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến cơ hội phát triển của phụ nữ và trẻ em gái trong tiếp cận y tế, giáo dục và cơ hội nghề nghiệp.

Nhận thức của một bộ phận người dân còn hạn chế, đặc biệt là tư tưởng trọng nam khinh nữ còn phổ biến ở nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số. Nhiều phụ nữ thiếu kỹ năng, thiếu tự tin và tâm lý an phận khiến họ chưa mạnh dạn tham gia hoạt động xã hội, cũng như chưa được tiếp cận dễ dàng các nguồn lực phát triển. Một số em gái phải nghỉ học sớm để lao động phụ giúp gia đình, làm tăng nguy cơ nghèo đói và tái nghèo.

Một khó khăn khác là trình độ dân trí không đồng đều, tỷ lệ phụ nữ tái mù chữ và không thông thạo tiếng phổ thông vẫn còn, dẫn đến việc khó tiếp nhận các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Đội ngũ cán bộ chuyên trách về bình đẳng giới còn mỏng, nhiều người kiêm nhiệm nên việc triển khai nhiệm vụ tại cơ sở chưa thực sự hiệu quả. Công tác kiểm tra, đánh giá và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới chưa chặt chẽ, khiến vi phạm dễ tiếp diễn trong cộng đồng.

Từ thực tế nêu trên, yêu cầu đặt ra đối với tỉnh Lào Cai trong giai đoạn tiếp theo là tiếp tục hoàn thiện chính sách hỗ trợ phụ nữ dân tộc thiểu số, nhất là nhóm dễ bị tổn thương, đồng thời tăng cường nguồn lực cho vùng sâu, vùng xa để giảm dần khoảng cách phát triển. Việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nữ cần được duy trì và đẩy mạnh, gắn trách nhiệm các cấp ủy, chính quyền trong đánh giá, quy hoạch và sử dụng cán bộ nữ phù hợp với năng lực và triển vọng phát triển.

Cùng với đó, việc nâng cao trình độ học vấn, khuyến khích trẻ em gái dân tộc thiểu số đến trường và học lên cao là giải pháp then chốt giúp họ vượt ra khỏi hạn chế về cơ hội nghề nghiệp trong tương lai. Những điển hình tiên tiến, phụ nữ vượt khó vươn lên trong học tập, lao động và khởi nghiệp cần được quan tâm phát hiện và tôn vinh nhằm tạo động lực lan tỏa trong cộng đồng.

Bình đẳng giới là điều kiện quan trọng để thúc đẩy phát triển bền vững vùng dân tộc thiểu số. Với những kết quả đạt được trong giai đoạn 2018–2025, tỉnh Lào Cai đã tạo dựng nền tảng đáng ghi nhận, đồng thời nhận diện rõ các thách thức cần tập trung giải quyết trong thời gian tới. Hướng tới mục tiêu nâng cao quyền và vị thế phụ nữ dân tộc thiểu số, bảo đảm mọi người dân đều được hưởng đầy đủ quyền con người và cơ hội phát triển, những định hướng này sẽ góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và đóng góp cho sự phát triển chung của địa phương.