Hậu lũ dữ, ngành giáo dục miền Trung cần một giải pháp căn cơ
Miền Trung vừa trải qua mùa mưa lũ khốc liệt nhất trong nhiều năm. Từ tháng 9 đến 11/2025, những đợt lũ nối đuôi nhau không chỉ cuốn đi tài sản, nhà cửa, mà còn đánh thẳng vào hệ thống giáo dục vốn đã mong manh: trường học sập tường, ngập bùn; sách vở, thiết bị trôi theo dòng nước; hàng nghìn học sinh phải nghỉ học không thời hạn.
Đi dọc các tỉnh, dễ dàng bắt gặp hình ảnh những dãy phòng học chỉ còn trơ khung cửa, sân trường tan hoang đổ nát như vừa trải qua một trận chiến "sống còn" với thiên nhiên.
Ở nhiều vùng cao, đường vào điểm trường bị chia cắt hàng tuần, khiến trẻ em không thể trở lại lớp, còn giáo viên thì đành lội suối, băng rừng đến từng nhà để giữ học sinh khỏi nguy cơ bỏ học.
Khó khăn chồng khó khăn. Nhiều giáo viên bản thân cũng là nạn nhân của lũ dữ, nhà ngập, tài sản trôi mất nhưng vẫn quay lại trường sớm nhất có thể để dọn lớp, kê bàn ghế, kéo những cuốn sách còn sót lại khỏi bùn đất.
Nước ngập qua bảng, cả tivi làm thiệt hại nặng nề về cơ sở vật chất Trường tiểu học Diên An 1 (xã Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà). Ảnh: Bá Duy
Trang thiết bị học tập bị hư hỏng, học sinh các vùng ngập tại Khánh Hòa đang cần hỗ trợ khẩn cấp về quần áo, sách vở, bút viết. Ảnh: Bá Duy
Đoạn tường bị đổ sập của Trường tiểu học Diên An 1. Trường là Di tích lịch sử - văn hóa của tỉnh, một trong 3 trong trường học được xây dựng theo kiến trúc Pháp tại Khánh Hòa. Ảnh: Bá Duy
Có thầy cô phải đứng lớp trong nỗi đau mất người thân hoặc chứng kiến học trò gặp nạn trong lũ. Áp lực vật chất và tinh thần đè nặng lên vai họ, vượt xa những gì báo cáo thống kê có thể phản ánh.
Trong bối cảnh đó, các hỗ trợ khẩn cấp là rất cần thiết, nhưng rõ ràng đã đến lúc ngành giáo dục phải có một bước đi mang tính chiến lược, thay vì “vá víu” sau mỗi mùa mưa bão. Thiên tai ngày càng bất thường; nếu không thay đổi tư duy ứng phó, giáo dục miền Trung sẽ mãi bị đẩy vào vòng xoáy khắc phục – thiệt hại – khắc phục.
Giải pháp đầu tiên là đầu tư hạ tầng chống chịu bão lũ. Không thể để những ngôi trường vốn được xem là “nơi an toàn nhất” lại trở thành điểm nguy hiểm khi mưa lớn.
Các tỉnh bị ảnh hưởng nặng cần được ưu tiên ngân sách để khôi phục phòng học, khu bán trú, nhà ăn, công trình vệ sinh... tất cả phải đạt chuẩn an toàn thiên tai, từ kết cấu tường, mái đến hệ thống thoát nước.
Song song đó, cần cấp lại sách giáo khoa, đồ dùng học tập, quần áo cho học sinh, đặc biệt là trẻ em dân tộc thiểu số – những đối tượng gần như mất trắng sau mỗi trận lũ. Giáo viên bị thiệt hại nhà cửa, tài sản cần được hỗ trợ tạm ứng lương, trợ cấp đặc thù và bổ sung thiết bị dạy học thay thế.
Cô giáo Lan Phương, Trường tiểu học Vĩnh Thạnh, cố gắng tìm kiếm những thiết bị học tập còn sót lại nhưng cô Phương cho biết 'chẳng còn gì sử dụng được'. Ảnh: Bá Duy
Kế hoạch năm học cũng phải linh hoạt: giảm tải kiểm tra – đánh giá, tổ chức học bù theo ca, ghép lớp hợp lý, hoặc mở điểm học tạm nhưng bảo đảm yêu cầu tối thiểu. Bộ Giáo dục và Đào tạo cần xây dựng một hệ thống cơ sở dữ liệu thiên tai trong giáo dục, cập nhật liên tục tình trạng thiệt hại, từ đó hướng dẫn điều chỉnh chương trình theo từng khu vực.
Về dài hạn, Việt Nam cần sớm hoàn thiện và áp dụng rộng rãi “Khung trường học an toàn”, lồng ghép giảm rủi ro thiên tai với giáo dục kỹ năng ứng phó cho học sinh và giáo viên. Sự phối hợp giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Xây dựng và Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai sẽ quyết định sự vững bền của hạ tầng giáo dục miền Trung trong nhiều năm tới.
Bão lũ là quy luật của tự nhiên, nhưng mất mát của trẻ em thì không thể coi là điều hiển nhiên. Giữa những miền quê còn chưa kịp khô vết bùn của trận lũ trước, một kế hoạch căn cơ - dài hơi – trở thành yêu cầu cấp bách.
Đó không chỉ là câu chuyện của ngành giáo dục, mà là trách nhiệm của toàn xã hội, để mỗi học sinh miền Trung, sau lũ dữ, vẫn có thể trở lại lớp trong một ngôi trường an toàn và một tương lai không bị thiên tai cản bước.
