Giải quyết quyền lợi BHXH cho hộ kinh doanh cá thể

Theo BHXH Việt Nam, cơ quan này đã nhận phản ánh về việc chủ hộ kinh doanh cá thể tham gia BHXH bắt buộc nhưng chưa được tính thời gian để hưởng chế độ BHXH.

Thiệt thòi quyền lợi

BHXH Việt Nam cho biết giai đoạn 1995-2006, Chính phủ đã mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Các đối tượng gồm người có hợp đồng lao động (HĐLĐ) không xác định thời hạn, có thời hạn, mùa vụ hoặc thời hạn từ 3-12 tháng tại doanh nghiệp ngoài quốc doanh như hộ sản xuất - kinh doanh cá thể, tổ hợp tác.

Giai đoạn từ năm 2016 đến nay, thực hiện theo quy định tại Luật BHXH số 58/2014/QH13 bổ sung thêm một số đối tượng như: người lao động (NLĐ) làm việc theo HĐLĐ theo mùa vụ hoặc một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 1 tháng đến dưới 3 tháng; công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam... và người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã có hưởng tiền lương.

Từ năm 2023, thực hiện Nghị định số 01/2003/NĐ-CP, các hộ kinh doanh cá thể thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc (NLĐ theo HĐLĐ có thời hạn từ đủ 3 tháng trở lên, HĐLĐ không xác định thời hạn) lập hồ sơ tham gia BHXH bắt buộc gửi cơ quan BHXH theo quy định, trong đó nhiều hộ lập danh sách cả chủ hộ, với nhận thức chủ hộ là người trực tiếp làm việc, trực tiếp thực hiện các công việc sản xuất - kinh doanh của hộ kinh doanh cá thể như NLĐ (nhiều hộ chỉ có chủ hộ làm việc).

Quá trình thực hiện, một số chủ hộ đủ điều kiện đã được giải quyết hưởng các chế độ BHXH một lần và chế độ hưu trí. Tuy nhiên, còn nhiều trường hợp là chủ hộ chưa được tính thời gian đóng, chưa được giải quyết chế độ BHXH do nhận thức chưa thống nhất về hộ kinh doanh tham gia BHXH.

Bảo đảm nguyên tắc đóng - hưởng

Theo BHXH Việt Nam, nhiều chủ hộ tham gia BHXH bắt buộc với 2 vai trò. Một là người sử dụng lao động, hai là NLĐ trực tiếp sản xuất - kinh doanh để tạo ra thu nhập.

Để thống nhất thực hiện chính sách BHXH đối với hộ kinh doanh cá thể, bảo đảm quyền lợi của người tham gia theo đúng quy định của pháp luật, BHXH Việt Nam đã chỉ đạo BHXH các địa phương dừng thu BHXH đối với chủ hộ. Đồng thời đã có văn bản báo cáo, đề xuất giải quyết gửi Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội để giải quyết quyền lợi BHXH đối với chủ hộ kinh doanh cá thể đã có quá trình đóng BHXH bắt buộc với chức danh chủ hộ.

Mới đây, BHXH Việt Nam đã có báo cáo với Ban Dân nguyện - Ủy ban Thường vụ Quốc hội và đề xuất hướng giải quyết đối với chủ hộ kinh doanh cá thể đã đóng BHXH bắt buộc nhằm bảo đảm quyền lợi cho người tham gia thụ hưởng chính sách.

Theo BHXH Việt Nam, việc chủ hộ kinh doanh cá thể đăng ký tham gia BHXH bắt buộc xuất phát từ một số nguyên nhân, trong đó trước tiên là theo tinh thần của Bộ Luật Lao động năm 1994. Bên cạnh đó, số đông chủ hộ tham gia BHXH bắt buộc là người trực tiếp sản xuất - kinh doanh, chủ hộ vừa là người sử dụng lao động vừa là NLĐ, thông qua hoạt động sản xuất - kinh doanh có được khoản thu nhập, tiền lương…

Trên cơ sở quy định của pháp luật về BHXH và thực tiễn nêu trên, việc giải quyết chế độ, chính sách BHXH đối với chủ hộ kinh doanh cá thể đã đóng BHXH được thực hiện và tuân thủ theo nguyên tắc đóng - hưởng theo quy định của Luật BHXH. Việc hoàn trả BHXH thời gian đã đóng BHXH đối với chủ hộ kinh doanh cá thể sẽ rất phức tạp, khó khăn trong thực hiện do không có sự đồng thuận từ phía NLĐ là chủ hộ kinh doanh cá thể, quyền lợi của NLĐ sẽ bị ảnh hưởng vì đã tham gia BHXH trong thời gian dài.

BHXH Việt Nam đề xuất Ban Dân nguyện - Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với chủ trương thực hiện chính sách BHXH bắt buộc đối với hộ kinh doanh cá thể bao gồm cả chủ hộ. Theo đó, tính thời gian đã đóng BHXH để giải quyết chế độ BHXH theo quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và BHXH Việt Nam sẽ trình Chính phủ ban hành nghị quyết tính thời gian đã đóng BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp (nếu có) với các chủ hộ.