Đề xuất hạ độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội

Tại dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) mới nhất gửi Bộ Tư pháp thẩm định trước khi báo cáo Chính phủ trình Quốc hội cho ý kiến, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH) đề xuất giảm độ tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ đủ 75 tuổi trở lên, thay vì 80 tuổi trở lên, như dự thảo trước đó cũng như quy định hiện hành của Luật Người cao tuổi.

Tăng số người thụ hưởng

Trong dự thảo, Bộ LĐ-TB-XH đề xuất bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng. Theo đó, ngân sách nhà nước sẽ cung cấp một khoản trợ cấp cho người cao tuổi không có lương hưu hoặc BHXH hằng tháng.

Đáng chú ý, tại dự thảo hoàn thiện, bộ đề xuất điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ đủ 75 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng khác, thì sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách nhà nước bảo đảm. Khi đạt các điều kiện trên, người cao tuổi sẽ được ngân sách nhà nước trợ cấp hằng tháng, với mức 500.000 đồng/người/tháng (thay vì mức 360.000 đồng/người/tháng hiện hành). Người nhận trợ cấp cũng được tham gia BHYT miễn phí do ngân sách nhà nước bảo đảm.

Theo Bộ LĐ-TB-XH, quy định này nhằm gia tăng đối tượng hưởng trợ cấp hằng tháng mà không phát sinh tăng nhiều ngân sách nhà nước, do ngân sách nhà nước chỉ hỗ trợ BHYT, còn trợ cấp hằng tháng do Quỹ BHXH bảo đảm từ thời gian đóng BHXH của NLĐ. Theo tính toán, NLĐ có thời gian đóng BHXH là 5 năm với mức tiền lương tháng đóng bình quân như hiện nay có thể được hưởng trợ cấp hằng tháng bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội ngay từ 65 tuổi thay vì phải chờ đến 75 tuổi.

Số tiền trợ cấp hằng tháng hưởng sớm 10 năm từ Quỹ BHXH do NLĐ đã có 5 năm đóng góp, đồng thời NLĐ được hưởng BHYT do ngân sách nhà nước bảo đảm. Để phù hợp với thực tiễn triển khai trong khuyến khích các địa phương, bảo đảm tính ổn định, không gây xáo trộn cũng như phát sinh tăng nguồn lực thực hiện, dự thảo quy định: Đối với trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách nhà nước bảo đảm thì các địa phương tiếp tục thực hiện cùng với các chính sách khác đối với người cao tuổi. Còn trợ cấp hằng tháng do Quỹ BHXH bảo đảm thì sẽ do cơ quan BHXH thực hiện.

Đánh giá tác động chính sách này, Bộ LĐ-TB-XH cho biết việc tăng mức trợ cấp hằng tháng với người cao tuổi từ 75 tuổi trở lên từ 360.000 đồng lên 500.000 đồng, kinh phí phát sinh thêm ước tính vào khoảng hơn 7,1 ngàn tỉ đồng/năm, bao gồm giảm độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 tuổi xuống 75 tuổi là 5.000 tỉ đồng, điều chỉnh mức trợ cấp hằng tháng từ 360.000 đồng thành 500.000 đồng là 2.100 tỉ đồng.

Ước tính, khi giảm độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 xuống 75 sẽ có thêm khoảng hơn 700.000 người cao tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Mục tiêu trung ương giao tại Nghị quyết 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH, phấn đấu đến năm 2030 khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội, tương đương 8,94 triệu người. Để đạt mục tiêu này, trong 6 năm tới phải tăng 25% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội tương đương 3,84 triệu người.

Đỡ phụ thuộc con cháu

Theo Bộ LĐ-TB-XH, tính đến cuối năm 2022, Việt Nam có khoảng 14,4 triệu người sau độ tuổi nghỉ hưu (từ 55 tuổi trở lên đối với nữ; từ 60 tuổi trở lên đối với nam). Tuy nhiên, mới chỉ có 35% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội, tương đương 5,1 triệu người, trong đó: 2,7 triệu người hưởng lương hưu, 630.000 người hưởng trợ cấp BHXH hằng tháng và hơn 1,8 triệu người hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Chính vì vậy, đề xuất của Ban Soạn thảo đã nhận được nhiều ý kiến đồng tình từ giới chuyên gia. Góp ý vào Dự thảo Luật BHXH sửa đổi, Hội LHPN Việt Nam cho rằng quy định lộ trình giảm độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội là phù hợp với quy định tại Hiến pháp 2013, công dân có quyền được bảo đảm an sinh xã hội.

Còn theo Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam, hiện nay các chính sách an sinh xã hội như BHXH, trợ giúp xã hội vẫn chưa bao phủ hết. Việc quy định 80 tuổi mới được hưởng trợ cấp như hiện nay dẫn đến một nhóm đối tượng đã hết tuổi lao động nhưng không có lương hưu, chưa nhận được hỗ trợ an sinh thì sẽ gặp nhiều khó khăn. Do đó, việc hạ tuổi sẽ giúp các chính sách an sinh xã hội bao phủ rộng hơn.

Theo TS Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội (nay là Ủy ban Xã hội của Quốc hội), việc sửa đổi Luật BHXH nhằm thể chế quan điểm mục tiêu của Đảng theo Nghị quyết 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH theo hướng đa tầng, linh hoạt, hiện đại, hội nhập, tiến tới bao phủ toàn bộ lực lượng lao động, từng bước tiến tới BHXH bắt buộc toàn dân. Do vậy, việc đề xuất giảm tuổi trợ cấp hưu trí xã hội tại Luật BHXH sửa đổi từ 80 xuống 75 tuổi, theo ông Lợi là hoàn toàn phù hợp, đáp ứng nguyện vọng của cử tri, người dân.

Theo ông Lợi, thời gian tới, nếu nguồn lực có đủ nên tiếp tục nghiên cứu hạ xuống 70 tuổi. Cùng với hạ tuổi thì việc đề xuất nâng mức hỗ trợ từ 360.000 đồng lên 500.000 đồng/tháng cũng xác đáng trong lúc giá cả, chi phí sinh hoạt tăng cao như hiện nay. "Con số 500.000 đồng không phải lớn, nhưng phần nào đó giúp những người cao tuổi có thêm khoản tiền để lo cho cuộc sống" - ông Lợi cho hay.

Bà Phạm Thị Hải Chuyền, nguyên Bộ trưởng Bộ LĐ-TB-XH, nguyên Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam, cũng rất đồng tình với đề xuất này, bởi với những người cao tuổi ở nông thôn, không có lương hưu, cuộc sống rất khó khăn. Bà Chuyền cho rằng tỉ lệ người già ở nông thôn ở Việt Nam hiện nay vẫn cao, đa số không có tích lũy, chỉ chờ vào thu nhập của con cái. Nhưng có người con lo được cho bố mẹ nhưng cũng có những người không chăm lo được. Do vậy, nếu được nhà nước tăng trợ cấp từ 360.000 đồng lên 500.000 đồng là rất cần thiết và phù hợp.